Reklama

W wolnej chwili

Lasy pełne wyzwań

W Polsce lasów wciąż przybywa. Lesistość kraju zwiększyła się z 21% w 1945 r. do 29,6% obecnie.

Niedziela Ogólnopolska 19/2022, str. 42-43

[ TEMATY ]

lasy

Adobe.Stock

Dąb „Bartek” liczy sobie 750 lat

Dąb „Bartek” liczy sobie 750 lat

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Polska znajduje się w europejskiej awangardzie, jeśli chodzi o powierzchnię lasów. Obecnie wynosi ona ponad 9,2 mln ha, co odpowiada lesistości 29,6%. Zdecydowana większość terenów zalesionych to lasy państwowe, z czego ok. 7,3 mln ha zarządzane jest przez Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe.

Najsłynniejsze drzewo w Polsce to dąb „Bartek”, który ma 750 lat, ale znacznie starszy jest rosnący w województwie dolnośląskim cis „Henryk”, który liczy ok. 1250 lat. Brzozy, olchy, osiki żyją dziesięć razy krócej, przy czym tylko niektóre z nich osiągają maksymalny wiek, nawet w warunkach naturalnych. W naszych lasach najczęściej występują drzewostany w wieku od 40 do 80 lat, choć mamy coraz więcej drzew liczących sobie ponad 80 lat. Przeciętny wiek lasu wynosi 60 lat.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Dynamika wzrostu

Cennych informacji na temat żywotności polskich drzew dostarczają nam tabele klas wieku (nie inwentaryzuje się pojedynczych drzew w lasach). Według raportu Banku Danych o Lasach (bdl.lasy.gov.pl) z 2021 r., drzewostany w wieku 100 i więcej lat stanowią 8,5% polskich lasów.

Jak wyjaśnia Michał Gzowski z Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, drzewa w czasie swego życia mają różną dynamikę wzrostu. Młode szybko rosną i szybko przyrastają na grubość. – Gdy ich pozycja biosocjalna w drzewostanie się stabilizuje, ustaje przyrost na wysokość, przyrost grubości pnia jest niewielki. Wizualnie więc stare drzewo to takie, w którego przypadku minął już kulminacyjny moment wzrostu – tłumaczy nasz rozmówca.

Choć należy dowartościować znaczenie starych drzew, które przetrwały liczne zmiany środowiskowe na przestrzeni setek lub tysięcy lat, a jako takie mają równie kluczowe znaczenie dla długoterminowej zdolności adaptacyjnej lasu, to jednak nie można deprecjonować młodszych drzewostanów.

– Dziś kwestia starych drzew stała się symboliczna, ludzie je niemal personifikują, przyrównując podświadomie do długości własnego życia. Stąd apoteoza „drzew stuletnich”, „starych lasów”. Zapomina się o prostej prawdzie, że stare drzewa też kiedyś były młode; że starych drzew nie będzie w przyszłości bez młodych drzew współcześnie; że to młode drzewa intensywnie pochłaniają dwutlenek węgla – wskazuje Michał Gzowski.

Reklama

Ważna różnorodność

Las zagospodarowany przez leśnika stanowi różnorodną strukturę, również pod względem wieku. To ona jest fundamentem zrównoważonego użytkowania. Stare drzewa występują w grupie gatunków właściwych dla starych lasów, wykorzystującej specyficzny mikroklimat, warunki świetlne, oraz wymagającej długiego okresu wzrostu i rozwoju.

– Użytkujemy drzewa dojrzałe, a młodsze dorastają do tego wieku. Ma to znaczenie również w zakresie bezpieczeństwa. Drzewa młode mogą się adaptować do zmieniających się warunków klimatu, nie są podatne na część zagrożeń, które dotykają te starsze – podkreśla pracownik Lasów Państwowych.

Niektórzy twierdzą, że to głównie dzięki obecności starych osobników cała populacja drzew może się przystosować do szybkich zmian zachodzących w środowisku. – To sugeruje, że oddziaływanie na siebie roślin tego samego gatunku może polegać na bezpośrednim wręcz przekazywaniu doświadczeń. Tymczasem mechanizmy przystosowawcze oparte na genetyce w przypadku długowiecznych drzew właśnie nie działają szybko – wyjaśnia Michał Gzowski.

Śmiercionośne zmiany

Główną przyczyną umierania starych drzew są obecnie następstwa zmian klimatycznych, a w lasach – niekorzystny klimatyczny bilans wodny. To właśnie dojrzałe, stare drzewa nie są w stanie szybko się adaptować do warunków deficytu wody, opadającego poziomu wód gruntowych. Tego rodzaju zmiany geologiczne najmocniej uderzają w świerki. Dlaczego?

– Ich płaski system korzeniowy pozwala korzystać z płytkich zasobów wodnych, najbardziej labilnych, wód opadowych. Osłabione suszą drzewo traci zdolność obrony przed patogenami.

Reklama

Najgroźniejszy dla świerka jest jednak kornik drukarz. Świerki zamierają, co potwierdzają dane z różnych państw w Europie Środkowej. Podobną sytuację obserwujemy w przypadku sosny i kornika ostrozębnego. U innych gatunków tego typu zjawiska nie następują na tak dużą skalę, ale również są zauważalne – podaje specjalista.

Zgodność z siedliskiem

Na znacznych obszarach Polski roczna suma opadów i ich rozkład w ciągu roku są niekorzystne od lat (więcej na ten temat pisaliśmy w nr. 14/2022 Niedzieli – przyp. red.). Gdy doszły do tego zaburzenia klimatyczne, czyli m.in. długie okresy suszy, sytuacja stała się zdecydowanie poważniejsza. To generuje konieczność podejmowania określonych działań o zasięgu ogólnopolskim.

– Aktywne przeciwdziałanie to retencjonowanie wody na obszarach leśnych. Lasy Państwowe od lat realizują wielkie projekty tego rodzaju. Skala wielka, ale działania lokalne – przetamowania, zasypywanie rowów, budowa zbiorników wodnych itp. – informuje nasz rozmówca.

Istotna dla podnoszenia jakości życia drzewostanów jest trwająca w polskich lasach tzw. przebudowa, czyli przywracanie właściwych składów gatunkowych drzewostanów, odpowiadających siedlisku. Zgodność gatunków drzew z optymalnym dla nich siedliskiem – jak tłumaczy ekspert – to obecnie najlepszy sposób uodparniania lasów.

Konieczność podejmowania takiego działania wynika z doświadczeń XIX i XX wieku, kiedy to zarządcy i właściciele lasów bardzo często kierowali się głównie perspektywą komercyjną. Celem była szybka produkcja drewna z gatunków o uniwersalnym zastosowaniu, takich jak sosna czy świerk. Sosnę w ogromnych ilościach sadzono również bezpośrednio po II wojnie światowej, by odnowić lasy zniszczone w działaniach wojennych i rabunkowo eksploatowane przez Niemców.

– Ważnym wyzwaniem jest także promocja odnowień naturalnych, czyli pochodzących z obsiewu. Tu rola starych drzew jest istotna – to one wydają nasiona, z których wzrasta młode pokolenie drzew w miejscach, gdzie las był użytkowany. Ubiegły rok zakończyliśmy rekordowym odsetkiem odnowień naturalnych (ponad 17% wszystkich) – informuje Michał Gzowski.

Reklama

W Polsce lasów wciąż przybywa. Lesistość kraju zwiększyła się z 21% w 1945 r. do 29,6% obecnie. Podstawą prac zalesieniowych jest „Krajowy program zwiększania lesistości”, zakładający wzrost lesistości do 33% w 2050 r.

Prognoza dalszej sytuacji co do występowania starych drzew w polskich lasach nie jest oczywista. Na pewno zmienia się średni wiek drzewostanów, rośnie też odsetek starych drzew w Polsce.

2022-04-29 10:59

Ocena: +3 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Najwyższy stopień zagrożenia pożarowego w lasach w większości województw

W większości województw w lasach prognozowany jest najwyższy stopień zagrożenia pożarowego; wyjątkiem są województwa: podlaskie, warmińsko-mazurskie i pomorskie, gdzie w przeważającej części prognozowane jest zagrożenie średnie i małe.


Podziel się cytatem

W województwie mazowieckim najwyższy stopień zagrożenia prognozowany jest na południu i północy, zaś w centrum prognozuje się zagrożenie średnie i małe.

CZYTAJ DALEJ

Bratanek Józefa Ulmy o wujku: miał głęboką wiarę, silny moralny kręgosłup i niezależność myśli

2024-03-24 08:43

[ TEMATY ]

Ulmowie

Zbiory krewnych rodziny Ulmów

Wiktoria i Józef Ulmowie

Wiktoria i Józef Ulmowie

Bratanek błogosławionego Józefa Ulmy, Jerzy Ulma, opisał swojego wujka jako mężczyznę głębokiej wiary, którego cechował mocny kręgosłup moralny i niezależność myśli. O ciotce, Wiktorii Ulmie powiedział, że była kobietą niezwykle energiczną i pełną pasji.

W niedzielę przypada 80. rocznica śmierci Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich dzieci. Zostali oni zamordowani przez Niemców 24 marca 1944 r. za ratowanie Żydów, których Niemcy zabili jako pierwszych.

CZYTAJ DALEJ

Msza Wieczerzy Pańskiej. Wolność wypełniona miłością

2024-03-29 07:01

Paweł Wysoki

Ten, kto kocha na wzór Jezusa, nie jest zniewolony sobą, jest wyzwolony do służby, do dawania siebie - powiedział bp Adam Bab.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję