Reklama

Odcisnąć ślad na piasku

Sztuka dzisiaj – czy raczej komercyjne działania w obrębie sztuki, tej pisanej dźwiękiem – to zjawisko przemijające. Muzyczne mody, gwiazdki jednego sezonu (czy raczej komety półsezonu) aspirujące do miana gwiazd, o których już za kilkanaście tygodni nikt nie będzie pamiętać, to przeciwległy biegun do tego, co dał nam Tomasz Stańko.

Niedziela Ogólnopolska 32/2018, str. 36-37

[ TEMATY ]

zmarły

Piotr Iwicki

Tomek Stańko ze  wszystkich polskich jazzmanów zaszedł najdalej, stworzył swój muzyczny świat, niepowtarzalne brzmienie, odcisnął silne piętno, a  tym, co zagrał i  nagrał, złożył na gatunku swój podpis – powiedział o zmarłym trębaczu Włodek PawlikNamysło

Tomek Stańko ze  wszystkich polskich jazzmanów zaszedł najdalej, stworzył swój muzyczny świat, niepowtarzalne brzmienie, odcisnął silne piętno, a  tym, co zagrał i  nagrał, złożył na gatunku swój podpis – powiedział o zmarłym trębaczu Włodek PawlikNamysło

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Gigant europejskiego jazzu, swingujący obywatel świata, trębacz, który dla polskiej muzyki – jazzu – uczynił więcej niż ktokolwiek w historii, odszedł w ostatnią niedzielę lipca jako człowiek pogodzony z tym, że przemija.

Reklama

– Piotr, ja gasnę, jestem, a już mnie nie ma – powiedział mi miesiąc temu, kiedy już tylko cud mógł go wyciągnąć z choroby nowotworowej. Zdradził, że nie chce walczyć za wszelką cenę, poddając się drakońskim terapiom. – Albo wyzdrowieję naturalnie, albo odejdę naturalnie. Wiem, że płacę cenę za całe swoje życie, za to, że nie zawsze dbałem o siebie tak, jak trzeba, a co gorsze, sam sobie szkodziłem – powiedział spokojnie. Tak może mówić jedynie człowiek spełniony, zwłaszcza kiedy ma świadomość dojścia do kresu smugi cienia. Ale Tomek Stańko taki był. To, co robił, cechowały świadomość i konsekwencja, a przed nimi kroczyła wizja. Decyzję o wejściu do świata jazzu w czasach, kiedy wszystko, co amerykańskie, było z góry negowane jako przejaw kultury imperializmu, podjął świadomie, zauroczony koncertem Dave’a Brubecka. Po latach związania się z krakowskim środowiskiem artystycznym (był absolwentem tamtejszej Akademii Muzycznej w klasie trąbki), zauważony przez tuzów polskiego jazzu, trafił pod skrzydła pianisty i kompozytora Krzysztofa Komedy. To całkowicie odmieniło życie Stańki i odcisnęło głębokie piętno na jego twórczości na zawsze. Wydana w 1966 r.płyta „Astigmatic”, na której obok Komedy i Stańki grają Zbigniew Namysłowski (saksofon altowy), Rune Carlsson (perkusja) i Günter Lenz (kontrabas), to do dzisiaj najważniejszy album polskiego jazzu i jedna z kluczowych płyt dla europejskiego brzmienia w obrębie tego gatunku. To zdanie podzielają jednogłośnie luminarze jazzu, od Manfreda Eichera – szefa słynnej monachijskiej wytwórni płytowej ECM, z którą Stańko się związał i stał się gwiazdą jej katalogu obok Keitha Jarretta i Jana Garbarka – po fanów, a w identycznym tonie mówi nasz jedyny jazzowy laureat Grammy Włodek Pawlik.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

– Tomek Stańko ze wszystkich polskich jazzmanów zaszedł najdalej, stworzył swój muzyczny świat, niepowtarzalne brzmienie, odcisnął silne piętno, a tym, co zagrał i nagrał, złożył na gatunku swój podpis – powiedział pianista.

Tomasz Stańko w całej swojej twórczości odwoływał się do brzmienia, które wypracował kwintet Komedy. Pierwszym jego wejściem na jazzowy szczyt było wydanie albumu „Balladyna” (ECM 1976), jednak na prawdziwie światowy sukces musiał poczekać jeszcze blisko dwie dekady. Za ten fakt obwiniał wyłącznie siebie. W jednej z rozmów zdradził mi, że się pogubił i wszedł na bezdroże używek. Wszelkich. I przyznam się, że tę szczerość u Tomka bardzo ceniłem. On sam powiedział o tym bez ogródek w znakomitej autobiografii „Desperado”, w której opowiedział Rafałowi Księżykowi swoje życie, bez retuszu.

– Niech młodzi traktują moje błędy jako przestrogę – przyznał, kiedy zagadnąłem go o megaszczerość płynącą z książki.

Reklama

I to właśnie lata pełne znakomitych płyt, często tak artystycznie progresywnych, że jeszcze długo będą uznawane za awangardowe, spowolniły powrót Stańki na scenę w światowym wymiarze. Stało się to w 1995 r. wraz z albumem „Matka Joanna” (ECM), który szybko ponownie wpisał trębacza w międzynarodowy krwiobieg jazzowych festiwali, prasowych recenzji, wywiadów w najważniejszych magazynach globu. Kolejny eceemowski album „Leosia” umocnił pozycję artysty, aż do słynnej płyty „Litania: The Music of Krzysztof Komeda” (ECM 1997), która spowodowała eksplozję popularności jazzmana w światowym formacie. Tu powróciło echo współpracy z Komedą, płyta w całości odwołuje się bowiem do spuścizny po naszym kompozytorze. Dzięki tej płycie Stańko trafił na jazzowy olimp, a jeśli miarą sukcesu są niezliczone koncerty i obecność w najbardziej prestiżowej ankiecie jazzu – wpływowego amerykańskiego magazynu „Downbeat” – to można mówić o artystycznym i komercyjnym sukcesie. Do dzisiaj album plasuje się w okolicach 200. miejsca w kategorii bestsellerów awangardowego jazzu, w formacie światowym (amazon.com)! Kolejne płyty Stańki potwierdzały każdym dźwiękiem słuszność wpisania go do elity.

Ale jest pewien wątek, który w licznych publikacjach ostatnich dni został dziwnie przemilczany. Otóż jazz to niekończąca się sztafeta pokoleń. Mistrzowie mają swoich sukcesorów, epigonów, ich dzieło trwa w sposób żywy. Tematy w jazzie są przetwarzane, interpretowane, stają się standardami gatunku. Stańko, powołując do swoich zespołów młodych muzyków, często otwierał przed nimi drzwi do wielkiej samodzielnej kariery. Bezspornie artystyczne miejsce, w którym znajduje się obecnie Marcin Wasilewski, członek polskiego kwartetu Stańki, który dopełniali Michał Miśkiewcz (perkusja) i Sławomir Kurkiewicz (kontrabas), czyli samoistnie kiedyś Simple Acoustic Trio, a dzisiaj Marcin Wasilewski Trio (również nagrywają dla ECM), nie byłoby tak oczywiste, gdyby nie zapoczątkowana albumem „Soul of Things” (ECM 2002) współpraca z Tomaszem Stańką.

Każdy ma jakieś swoje wspomnienia związane z Tomkiem Stańką. Gdybym napisał, że się kolegowaliśmy, tobym przesadził. Ceniłem to, co grał, on cenił – co werbalizował słownie – moje pisanie. Bywało, że dzwonił i pytał mnie o zdanie, aby utwierdzić się w przekonaniu co do wyboru tej czy innej gwiazdy festiwalu w Bielsku-

-Białej, którego był artystycznym szefem. Jednak z perspektywy czasu widzę, jak ważne było jego zaistnienie w moim życiu. Pierwszym koncertem, który zrecenzowałem dla wielkonakładowego dziennika, był koncert Tomka. Z nim zrobiłem pierwszy w życiu duży (godzinny) wywiad radiowy. Wreszcie kilka lat temu zagrałem z Tomkiem w towarzyszącej mu orkiestrze. Rozmów o sztuce, często z jego mocnym piętnem filozoficznego ujęcia, nie zliczę. Były trochę jak lekcja. Nie miał w sobie nic z gwiazdy w sensie tabloidowym i celebryckim. Ale był gwiazdą muzyki – sztuki. Człowiekiem o totalnej świadomości show-biznesu. Wszystko, co robił, robił z klasą. Nic dziwnego, że jako niedoszły plastyk świetnie się ubierał. Miał czas dla dziennikarzy, fotoreporterów, fanów. Chodził na koncerty, co wśród jazzmanów, muzyków w ogóle, nie jest nagminne. Potrafił docenić innych, ale był również srogim krytykiem. Cenił odwagę i bezkompromisowość, stawiał je ponad cyrkową wirtuozerię. W ostatnich latach bardzo o siebie dbał. Dużo czytał, słuchał rozmaitej muzyki, uwielbiał chodzić do galerii z malarstwem.

– Poeci recytują swoje wiersze, malarze wyrażają się na płótnie, pisarze wydają kolejne książki, aktor zachwyca na scenie lub w filmie, a ja gram na trąbce. Tylko to potrafię. Trochę grałem na skrzypcach, ale zostałem trębaczem. Pewnie gdybym dostał inny instrument od losu, grałbym na czymś innym. A tak bardzo muszę dbać o zęby, bo trębacz bez zębów nie pogra. Wiesz, ile to kosztuje?! – powiedział mi kiedyś i wybuchnął śmiechem. Cały Tomek. Kiedy puszczam sobie wydaną przed niespełna dwoma laty „Litanię” (oczywiście, Stańko u boku Komedy) w wersji z archiwów Polskiego Radia, widzę w jego muzyce zarys Tatr, kapliczkę w jesiennej szarudze. Niby nie malował, a był malarzem. Tyle że zamiast farb i płótna używał nut i trąbki. Przeszedł przez życie, pozostawiając swój ślad odciśnięty jak na piasku.

Piotr Iwicki
Muzyk, publicysta

2018-08-08 10:15

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Małopolskie: Brak podejrzenia przestępstwa ws. śmierci księdza chorego na Covid-19

[ TEMATY ]

kapłan

zmarły

kapłan

Radio Em

Ks. Roman Kopacz

Ks. Roman Kopacz

Prokuratura Rejonowa w Bochni, która bada sprawę śmierci proboszcza Drwini (Małopolskie) Romana Kopacza, zakażonego koronawirusem, wciąż nie ma uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa.

Zgodnie z informacjami przekazanymi PAP przez zastępcę prokuratora rejonowego Barbarę Grądzką, śledztwo wciąż się nie rozpoczęło w powodu braku podejrzenia przestępstwa w sprawie śmierci proboszcza Drwini. Nie prowadzono też przesłuchań osób.
CZYTAJ DALEJ

Delegaci Episkopatów Europy: troska o stworzenie to istotna część wiary, a nie opcja polityczna

Troska o stworzenie jest istotną częścią wiary chrześcijańskiej, a nie opcją polityczną. Mówiono o tym podczas spotkania biskupów delegatów konferencji episkopatów Europy i dyrektorów krajowych kościelnych biur ds. ochrony stworzenia.

Spotkanie odbyło się w dniach 19-21 września w Castel Gandolfo pod hasłem „«Laudato si’»: nawrócenie i zaangażowanie”. W dziesiątą rocznicę encykliki papieża Franciszka „Laudato si’” zorganizowała je Sekcja ds. Ochrony Stworzenia Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE). Jej przewodniczący, greckokatolicki biskup Bohdan Dziurach wskazał na trwałą wartość encykliki, uznając ją za kamień milowy nauczania i działań Kościoła katolickiego w dziedzinie ochrony środowiska.
CZYTAJ DALEJ

Legnicka kapsuła czasu z nowymi pamiątkami.

2025-09-24 12:44

ks. Waldemar Wesołowski

Kapsuła czasu, jaka została odnaleziona podczas prac remontowych w północnej wieży Katedry legnickiej wzbogaciła się o pamiątki współczesne, z 2025 roku.

Do kapsuły trafią: dokument władz miasta, dokument Biskupa legnickiego, pierścień biskupi, monety oraz inne pamiątki ze współczesnych dziejów Legnicy. Podpisanie dokumentów oraz prezentacja nowych pamiątek dokonało się podczas konferencji prasowej w Urzędzie Miasta z udziałem biskupa legnickiego Andrzeja Siemieniewskiego, Prezydenta Legnicy Macieja Kupaja, proboszcza Katedry ks. Roberta Kristmana oraz dyrektora Muzeum Miedzi Marcina Makucha.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję