Patriotyzm to nie nacjonalizm

Reklama

Mateusz Wyrwich: Stworzył Pan Profesor od podstaw Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego (IDMN) i przez 4 lata istnienia zorganizował Pan setki wykładów prowadzonych przez wybitnych naukowców czy świadków historii. Wydał Pan również kilkadziesiąt książek, wśród nich takie, których wydanie napotykało problemy. To publikacje dotyczące zarówno myśli konserwatywnej w Polsce, jej twórców, jak i myślicieli chrześcijańskich, katolickich. Zrealizował Pan wiele notacji świadków historii – świadków w sposób szczególny wpisanych w budowanie naszej tożsamości narodowej. Jak na 4 lata to imponujący dorobek.

Prof. Jan Żaryn: Rzeczywiście, mogę z dumą powiedzieć, że zebrałem niezwykłe grono współpracowników, bardzo zdolnych – w różnym wieku i z różnym doświadczeniem, a nadto pracowitych. Zjednoczyliśmy polskich historyków zajmujących się w Polsce obozem narodowym i katolicyzmem społecznym w XIX i XX wieku, wydając pięć tomów słowników biograficznych oraz pięć tomów Encyklopedii ruchu narodowego. Bez wiedzy tam zgromadzonej nie będzie można od tej pory pisać poważnych książek np. o narodowcach. Pozyskaliśmy i w większości zdigitalizowaliśmy oraz opracowaliśmy ok. trzydziestu spuścizn; ich właściciele zawierzyli nam, że ta dokumentacja stanie się częścią dziedzictwa archiwalnego w Polsce. W czerwcu pierwsze spuścizny miały wejść na ogólnodostępny portal archiwalny. Mam nadzieję, że mimo wszystko tak się stanie. Klub Nauczyciela liczył już ok. 1 tys. członków za moich czasów, bo wychowawcy, katecheci i historycy chcieli poznać prawdziwe dzieje polskiej prawicy. W Centrum Edukacyjnym IDMN prowadziliśmy cykle spotkań, promocji książek, warsztatów itd. Organizowaliśmy szkoły letnie, konkursy, np. na najlepsze prace magisterskie i doktorskie. Lista dokonań instytutu jest – moim zdaniem – bardzo długa.

Przywrócił Pan też zapomniane albo celowo marginalizowane w polskiej przestrzeni politycznej i nauce pojęcie katolicyzmu społecznego.

Mamy, jako Polacy, olbrzymie tradycje aktywnego uczestnictwa świeckich katolików, zgromadzeń zakonnych i kapłanów diecezjalnych w budowaniu przestrzeni publicznej. Motywację do działania dawały i nadal dają encykliki społeczne kolejnych papieży. Szczególnie od przełomu XIX i XX wieku prowadzono i zakładano szkoły, a po powstaniu styczniowym – zgromadzenia ukryte, w 1918 r. powołano KUL, organizowano przytułki, tworzono koncerny prasowe, zakładano stowarzyszenia – od robotniczych, przez akademickie, po kasy oszczędnościowo-kredytowe, z kolei w okresie PRL organizowano kulturę niezależną, zwłaszcza w okresie stanu wojennego, a właściwie alternatywne struktury związkowe w formie duszpasterstw: robotniczych, rolników indywidualnych, akademickich czy nauczycieli i wychowawców. Działacze katoliccy, w tym kapłani, byli często działaczami politycznymi w II RP, posłami i senatorami. I właśnie o tym wszystkim opowiadaliśmy.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

Instytut wspierał nie tylko pozycje książkowe, ale także organizacje, fundacje czy stowarzyszenia o charakterze narodowym, patriotycznym. Musiał Pan jednak od początku „płacić” za to szeregiem epitetów kierowanych pod Pańskim adresem. Wiele środowisk lewicowych atakowało instytut i Pana osobiście. Czy to dlatego, że w Polsce ma obowiązywać tylko jeden kierunek myślowy? Marksizm, lewacki czy lewicowy?

Wszystkie podmioty, z którymi współpracowaliśmy lub którym dawaliśmy pieniądze na konkretne dzieła czy nieruchomości za pośrednictwem Funduszu Patriotycznego, są w Polsce legalne. Przez obrzucanie epitetami przeciwników ideowych bezprawnie starano się wykluczyć część zorganizowanego narodu z przestrzeni publicznej. To skandal! Nie ma zgody na reglamentowanie praw obywatelskich. Przez wiele lat organizacje takie jak Młodzież Wszechpolska czy Straż Narodowa nie miały się do kogo zgłaszać po pieniądze, bo postkomunistyczno-liberalne środowiska zawłaszczyły publiczną kasę, a prywatna własność jest w dużej mierze w tych samych postkomunistycznych rękach. Zjednoczona Prawica odrabiała lekcję demokracji, którą powinniśmy odbyć wiele lat temu.

Niegdyś m.in. lewicowa Gazeta Wyborcza nazwała Pana „piewcą skrajnie prawicowych organizacji”. W tym duchu „poszedł” obecny minister kultury, który stwierdził, że choć nie ma „przyczyn formalnych” do odwołania dyrektora instytutu, to Pana odwołuje, instytut bowiem dotował „środowiska ekstremistyczne”. Jakież to „występne” organizacje Pan dotował?

„Środowiska ekstremistyczne i skrajne” to język bolszewicki, wykluczający. Mówiłem o tym publicznie oraz w rozmowach prywatnych z nachodzącymi IDMN posłami KO, że weszli w antypolską tradycję stalinowskiej propagandy. Propagandyści lat 50. XX wieku obrzucali błotem żołnierzy AK i NSZ, by ubecy i sądy wojskowe mogli ich bezkarnie skazywać, mordować i zakopywać na „Łączce”. Nie wolno nikomu w wolnej Polsce nawiązywać do tamtych czasów i wychowywać Polaków w pogardzie do ludzi i środowisk broniących chrześcijańsko-narodowych wartości.

Czyli bycie patriotą znów ma być zakazane, bo patriotyzm – w myśl lewaków – to nacjonalizm. Kiedyś taki przekaz szedł z Moskwy, obecnie płynie z Berlina czy Brukseli i realizują go podobne środowiska. Dziś to, kto w jakim marszu idzie, określają Gazeta..., Guy Verhofstadt czy – o zgrozo – niemieccy socjaliści. Jakiego człowieka, Pańskim zdaniem, ma zamiar kreować dzisiejsza szeroko pojęta lewica, jak choćby ta skupiona w Platformie Obywatelskiej, bałamutnie nazywająca siebie partią konserwatywną?

Patriotyzm i duch wolności charakterystyczny dla polskiej tożsamości utrudniają europejskim oligarchom, w tym obecnie rządzącym Polską, tłumienie aspiracji godnych dumnego narodu. Wojnę na Wschodzie krótkowzroczne elity zachodnie wykorzystują do tego, by w Polsce odbyła się przyspieszona rewolucja prawno-historyczno-obyczajowa. To widać i przed jej skutkami musimy się bronić. Z jednej strony chodzi o gospodarcze wzmocnienie Niemiec kosztem naszego wybijania się na wyższy poziom rozwoju; stąd faktyczna rezygnacja z najpoważniejszych inwestycji, konkurencyjnych dla niemieckiej gospodarki. Z drugiej – chodzi o zastraszenie Polaków, by nie mówili głośno tego, co myślą o homoseksualizmie, o związkach partnerskich, o prawie do życia itd. Przemianom mentalnościowym będą towarzyszyć represje, np. wobec lekarzy za odmowę wykonania aborcji z racji konfliktu sumienia czy wobec aptekarzy za odmowę sprzedaży pigułki „dzień po” itd. Dlatego dziś dziedzictwo chrześcijańsko-narodowe i jego współcześni nosiciele są nazywani nacjonalistami, ludźmi skrajnymi i ekstremistami, czyli terrorystami. Niegodni wsparcia, opluci. Dzisiaj rządzący nie wstydzą się używanych słów i pojęć, jakby testowali zbiorową wrażliwość Polaków i/lub prowokowali do wystąpień. Nie wiem, czym to się skończy, ale faktem jest, że mają olbrzymi negatywny wpływ na wychowanie młodzieży – jeśli okaże się, że skuteczny, to będziemy mieć młodzież rechoczącą, bez wartości, chamską i butną.

Prof. Jan Żaryn historyk, zajmujący się w szczególności historią Kościoła katolickiego w Polsce w XX wieku, historią obozu narodowego oraz dziejami emigracji politycznej po 1945 r. Nauczyciel akademicki, profesor nauk humanistycznych. Senator w latach 2020-24; dyrektor Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

Po przedstawieniu dwa tygodnie temu postaci św. Franciszka z Asyżu chciałbym dzisiaj opowiedzieć o innym świętym, który należał do pierwszego pokolenia Braci Mniejszych: o Antonim Padewskim czy - jak go się również nazywa - Lizbońskim, nawiązując do miejsca jego urodzenia. Mowa o jednym z najpopularniejszych świętych w całym Kościele katolickim, czczonym nie tylko w Padwie, gdzie wzniesiono wspaniałą bazylikę, w której spoczywają jego doczesne szczątki, ale na całym świecie. Wierni z wielką czcią odnoszą się do jego obrazów oraz figur, przedstawiających go z lilią, symbolem jego czystości, bądź z Dzieciątkiem Jezus na ręku, upamiętniającym cudowne widzenie, o którym wspominają niektóre źródła literackie. Antoni w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju duchowości franciszkańskiej dzięki swym wybitnym przymiotom - inteligencji, zrównoważeniu, gorliwości apostolskiej, a przede wszystkim żarliwości mistycznej. Urodził się w Lizbonie w szlacheckiej rodzinie ok. 1195 r. i na chrzcie otrzymał imię Fernando (Ferdynand). Wstąpił do kanoników zachowujących monastyczną Regułę św. Augustyna, najpierw w klasztorze św. Wincentego w Lizbonie, następnie Świętego Krzyża w Coimbrze - renomowanego ośrodka kultury Portugalii. Z zainteresowaniem i zapałem poznawał Biblię i Ojców Kościoła, zdobywając wiedzę teologiczną, którą owocnie wykorzystywał w działalności nauczycielskiej i kaznodziejskiej. W Coimbrze wydarzył się epizod, który w decydujący sposób wpłynął na jego życie: w 1220 r. wystawiono tam relikwie pierwszych pięciu misjonarzy franciszkańskich, którzy udali się do Maroka, gdzie ponieśli śmierć męczeńską. Ich historia zrodziła w młodym Ferdynandzie pragnienie naśladowania ich i postępowania drogą chrześcijańskiej doskonałości: poprosił wówczas o zgodę na opuszczenie kanoników św. Augustyna i zostanie bratem mniejszym. Jego prośba została przyjęta i pod nowym, zakonnym imieniem Antoni on również wyruszył do Maroka. Opatrzność Boża zdecydowała jednak inaczej. Z powodu choroby musiał wrócić do Włoch i w 1221 r. wziął udział w słynnej Kapitule Namiotów w Asyżu, gdzie spotkał też św. Franciszka. Następnie żył czas jakiś w całkowitym ukryciu w klasztorze w pobliżu Forli w północnych Włoszech, gdzie Pan powołał go do innej misji. Wysłany w okolicznościach zupełnie przypadkowych do wygłoszenia kazania z okazji święceń kapłańskich, pokazał, że wyposażony jest w taką wiedzę i dar wymowy, iż przełożeni przeznaczyli go do kaznodziejstwa. Tak oto rozpoczął we Włoszech i we Francji ogromnie intensywną i skuteczną działalność apostolską, by nakłonić sporą liczbę osób, które odeszły od Kościoła, do zmiany decyzji. Był też jednym z pierwszych nauczycieli teologii Braci Mniejszych, jeżeli nie wręcz pierwszym. Rozpoczął swe nauczanie w Bolonii, z błogosławieństwem Franciszka, który, w uznaniu cnót Antoniego, wystosował do niego krótki list, rozpoczynający się tymi słowami: „Podoba mi się, że nauczasz świętej teologii braci”. Antoni położył podwaliny pod teologię franciszkańską, która - uprawiana przez innych wybitnych myślicieli - miała osiągnąć swoje szczyty w postaciach Bonawentury z Bagnoregio i bł. Dunsa Szkota. Kiedy został prowincjałem Braci Mniejszych w Północnych Włoszech, nadal zajmował się kaznodziejstwem, dzieląc je ze sprawowaniem urzędu przełożonego. Gdy skończył misję prowincjała, wrócił w okolice Padwy, dokąd jeszcze kilkakrotnie się udawał. Po niespełna roku zmarł u bram tego miasta - 13 czerwca 1231 r. Padwa, która przyjęła go z miłością i czcią, złożyła mu wieczny hołd czci i pobożności. Sam papież Grzegorz IX - który wysłuchawszy jego kazania, nazwał go „Arką Testamentu” - kanonizował go w 1232 r., również w następstwie cudów, jakie dokonały się za jego wstawiennictwem. W ostatnim okresie życia Antoni zapisał dwa cykle „Kazań”, zatytułowane „Kazania niedzielne” i „Kazania na uroczystości i święta”, przeznaczone dla kaznodziejów i wykładowców teologii z Zakonu Franciszkańskiego. Komentuje w nich teksty Pisma Świętego, prezentowane przez liturgię, wykorzystując patrystyczno-średniowieczną interpretację czterech zmysłów: literackiego lub historycznego, alegorycznego lub chrystologicznego, topologicznego czy moralnego i anagogicznego, który ukierunkowuje ku życiu wiecznemu. Chodzi o teksty teologiczno-homiletyczne, będące odzwierciedleniem żywego przepowiadania, w których Antoni proponuje prawdziwą i właściwą drogę chrześcijańskiego życia. Tak wielkie jest bogactwo nauki duchowej zawartej w „Kazaniach”, że czcigodny papież Pius XII w 1946 r. ogłosił Antoniego doktorem Kościoła, nadając mu tytuł „Doctor Evangelicus”, gdyż z pism tych przebija świeżość i piękno Ewangelii; dziś jeszcze możemy czytać je z wielkim pożytkiem duchowym. W swoim nauczaniu mówi o modlitwie jako związku miłości, która popycha człowieka do słodkiej rozmowy z Panem, przynosząc niewypowiedzianą radość, która łagodnie ogarnia modlącą się duszę. Antoni przypomina nam, że modlitwa potrzebuje atmosfery ciszy, która nie ma nic wspólnego z oderwaniem się od zewnętrznego hałasu, ale jest doznaniem wewnętrznym, mającym na celu usunięcie przeszkód w skupieniu się, spowodowanych przez troski duszy. Według nauczania tego wybitnego doktora franciszkańskiego, modlitwa składa się z czterech niezbędnych postaw, które Antoni określił po łacinie jako „obsecratio”, „oratio”, „postulatio”, „gratiarum actio”. Moglibyśmy je przetłumaczyć następująco: ufne otwarcie serca na Boga, czuła rozmowa z Nim, przedstawienie naszych potrzeb, wysławianie Go i dziękczynienie. W tym nauczaniu św. Antoniego o modlitwie widzimy jeden ze szczególnych rysów teologii franciszkańskiej, którą on zapoczątkował, a mianowicie fundamentalną rolę przyznaną miłości Bożej, która wkracza w sferę uczuć, woli, serca, i będącej także źródłem, z którego wytryska poznanie duchowe, przerastające wszelkie poznanie. Pisze dalej Antoni: „Miłość jest duszą wiary, sprawia, że jest ona żywa; bez miłości wiara umiera” („Kazania na niedziele i święta II”, „Il Messaggero”, Padwa 1979, s. 37). Tylko dusza, która się modli, może dokonać postępów w życiu duchowym: oto uprzywilejowany przedmiot przepowiadania św. Antoniego. Zna on doskonale ułomności ludzkiej natury, skłonność do popadania w grzech, dlatego stale wzywa do walki ze skłonnością do chciwości, pychy, nieczystości oraz do praktykowania cnót ubóstwa i wielkoduszności, pokory i posłuszeństwa, niewinności i czystości. Na początku XIII wieku, w kontekście odrodzenia miast i rozkwitu handlu, wzrastała liczba osób nieczułych na potrzeby ubogich. Z tego też powodu Antoni wielokrotnie wzywa wiernych do myślenia o prawdziwym bogactwie, bogactwie serca, które czyni ich dobrymi i miłosiernymi, i gromadzeniu skarbów dla Nieba. „Bogacze - tak wzywa - zaprzyjaźnijcie się z ubogimi, (...) przyjmijcie ich w swoich domach: to oni, ubodzy, przyjmą was potem w wieczne mieszkanie, gdzie jest piękno pokoju, ufność w bezpieczeństwo oraz obfity spokój wiecznej sytości” (tamże, s. 29). Czyż nie widzimy, Drodzy Przyjaciele, że to nauczanie jest bardzo ważne także dziś, gdy kryzys finansowy i poważne nierówności gospodarcze zubożają wiele osób i stwarzają warunki nędzy? W encyklice „Caritas in veritate” przypominam: „Ekonomia bowiem potrzebuje etyki dla swego poprawnego funkcjonowania; nie jakiejkolwiek etyki, lecz etyki przyjaznej osobie” (n. 45). Antoni, w szkole Franciszka, stawia zawsze Chrystusa w centrum życia i myślenia, działania i kaznodziejstwa. I to jest drugi rys typowy dla franciszkańskiej teologii: chrystocentryzm. Kontempluje ona z upodobaniem i wzywa do kontemplacji tajemnic człowieczeństwa Pana, w szczególny sposób tajemnicy Narodzenia, które wywołują w nim uczucia miłości i wdzięczności dla Bożej dobroci. Również widok Ukrzyżowanego inspiruje w nim myśli o wdzięczności dla Boga i szacunku dla godności osoby ludzkiej, tak iż wszyscy, wierzący i niewierzący, mogą znaleźć w niej to znaczenie, które wzbogaca życie. Antoni pisze: „Chrystus, który jest twoim życiem, wisi przed tobą, abyś patrzył na krzyż jak w lustro. Będziesz mógł tam poznać, jak śmiertelne były twoje rany, których żadne nie uleczyłoby lekarstwo, jak tylko krew Syna Bożego. Jeśli dobrze się przyjrzysz, będziesz mógł zdać sobie sprawę, jak wielka jest twoja godność ludzka i twoja wartość (...). W żadnym innym miejscu człowiek nie może lepiej uświadomić sobie, jak wiele jest wart, jak wtedy, gdy spogląda w lustro krzyża” („Kazania na niedziele i święta III”, str. 213-214). Drodzy Przyjaciele, oby Antoni Padewski, tak bardzo czczony przez wiernych, mógł wstawiać się za całym Kościołem, a zwłaszcza za tymi, którzy poświęcają się kaznodziejstwu. Oni zaś, czerpiąc natchnienie z jego przykładu, niech troszczą się o łączenie mocnej i zdrowej nauki ze szczerą i żarliwą pobożnością i zwięzłością przekazu. W obecnym Roku Kapłańskim módlmy się, aby kapłani i diakoni pełnili pilnie tę posługę głoszenia i aktualizacji Słowa Bożego wiernym, przede wszystkim w homiliach liturgicznych. Niech będą one skutecznym przedstawieniem odwiecznego piękna Chrystusa, właśnie tak jak zalecał Antoni: „Kiedy głosisz Chrystusa, otwiera On twarde serca; gdy wzywasz Go, osładza gorzkie pokusy; gdy myślisz o Nim, rozjaśnia Twoje serce; kiedy o Nim czytasz, nasyca twój umysł” („Kazania na niedziele i święta III”, str. 59).