Reklama

Wielki Post na nowo odkrywany (1)

Zgodnie z kalendarzem liturgicznym w Środę Popielcową wkraczamy w nowy okres: Wielki Post. Wiele związanych z nim tradycji i zwyczajów oraz obrzędów liturgicznych pozostaje dla nas niezrozumiałych, gdyż proces ich kształtowania się trwał przez wieki. Niektóre z nich miały swoje źródło w konkretnych okolicznościach historycznych, dziś już zapomnianych, inne wywodzą się z przebogatej nierzadko symboliki często już nieczytelnej dla współczesnego człowieka. Stąd też w cyklu "Wielki Post na nowo odkrywany" chcemy naszym Czytelnikom pomóc w pełniejszym przeżywaniu tego okresu. Naszym przewodnikiem będzie ks. dr Daniel Brzeziński, liturgista, adiunkt na Wydziale Teologii UMK oraz dyrektor płockiego Punktu Konsultacyjnego UKSW.

Niedziela płocka 9/2003

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Ostatnia niedziela karnawału, zwana u nas Niedzielą Zapustną, i ostatnie karnawałowe dni (tzw. ostatki) przypominają, że wkrótce wkroczymy w zupełnie nowy okres liturgiczny: Wielki Post, który ma nas przygotować do uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. Wielki Post to szczególny czas nawrócenia i przemiany. Trwa od Środy Popielcowej do Wielkiego Czwartku, a dokładnie do Mszy Wieczerzy Pańskiej wyłącznie. Msza Wieczerzy Pańskiej należy już bowiem do Triduum Paschalnego.
Liturgia rzymska okres Wielkiego Postu nazywa Quadragesima ("Czterdziestnica"). Nazwę tę pod koniec IV w. dla Palestyny poświadczają zarówno św. Hieronim (+419), wielki teolog i doktor Kościoła, jak i Egeria, pochodząca - jak się przypuszcza - z Galii lub Hiszpanii pątniczka, która prawdopodobnie w latach 80. IV w. po Chrystusie odbyła pielgrzymkę do Ziemi Świętej, opisaną w odkrytym w 1884 r. pamiętniku podróży. Podobnie Sobór w Nicei (odbyty w roku 325) używa terminu Quadragesima Paschae ("Czterdziestnica Paschy").
Św. Ireneusz, biskup Lionu, (+ ok. 202) w liście do papieża Wiktora I (+ 200), napisanym ok. roku 190 po Chrystusie w związku ze sporem z kwartodecymanami co do daty świętowania Paschy, wspomina, że niektórzy chrześcijanie pościli przed Paschą w Wielki Piątek, inni - w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę, przy czym byli wśród nich tacy, którzy czynili to przez 40 godzin w nawiązaniu do spoczynku Chrystusa w grobie przez 40 godzin. O dwudniowym poście przed Wielkanocą w I. poł. III w. pisze także wybitny starożytny łaciński pisarz Tertulian (+ ok. 240) w dziele O poście. Syryjskie Didascalia, pochodzące również z III w., mówią o poście trwającym w tygodniu poprzedzającym Wielkanoc od poniedziałku do czwartku. Kilkudniowy post przed Paschą, choć jeszcze nie w zinstytucjonalizowanej formie, opisuje także Dionizy (+264/265), biskup Aleksandrii i uczeń Orygenesa. Św. Atanazy z Aleksandrii (+373) w liście pasterskim skierowanym do wiernych w 334 r. z okazji Wielkanocy wspomina już o 40-dniowym poście. Podobnie Egeria poświadcza 40-dniowy post w Kościele Jerozolimskim pod koniec IV w., a także na terenach Hiszpanii i Galii (jeśli stamtąd pochodziła), przy czym w Jerozolimie post trwał 8 tygodni, gdyż dniami postu nie były ani soboty, ani niedziele (z wyjątkiem jednej soboty - Wigilii Paschy, kiedy trzeba było pościć). O 40 dniach przygotowania do Wielkanocy (choć raczej w odniesieniu do oczekujących na przyjęcie chrztu), pisze w czwartej ze swoich katechez także św. Cyryl Jerozolimski (+ ok. 386), a Euzebiusz, biskup Cezarei (+339) wskazuje, że 40-dniowe wielkopostne ćwiczenia naśladują historie z życia Mojżesza i Eliasza. Z końca IV w. pochodzą świadectwa dotyczące Kościoła Zachodniego: św. Ambrożego (+397), biskupa Mediolanu i św. Augustyna (+430) w odniesieniu do Afryki Północnej.
W Rzymie do IV w. post przed doroczną pamiątką Zmartwychwstania Pańskiego trwał tydzień. W poł. IV w. dołączono do niego jeszcze 3 tygodnie, co poświadcza historyk Sokrates (+ po roku 439) w Historii Kościoła (będącej kontynuacją Historii Euzebiusza), z wykluczeniem sobót i niedziel. W VI w. w Rzymie post rozpoczynał się 6 tygodni przed Wielkanocą. Jednak po odliczeniu niedziel (które jako "Mała Pascha" nie dopuszczały postu i praktyk pokutnych) post trwał właściwie 36 dni. Dlatego wydłużono go o dni poprzedzające szóstą niedzielę przed Wielkanocą: środę, czwartek, piątek i sobotę. Tak więc Środa Popielcowa, powszechnie przyjęta na Zachodzie, stała się początkiem Wielkiego Postu i ostatecznie została wpisana do Mszału Rzymskiego Piusa V z roku 1570. Od czasów papieża Grzegorza Wielkiego (+604) datuje się powstanie tzw. Przedpościa. Niedziele Przedpościa zwane były: Pięćdziesiątnicą, Sześćdziesiątnicą, Siedemdziesiątnicą. Późniejsze ich polskie nazwy to: Niedziela Starozapustna, Mięsopustna, Zapustna. Niedziele te, choć przyjęte np. przez klasztory w Galii (i potwierdzone w VI w. przez gallikańskie synody), a także przez liturgię rzymską, są raczej pochodzenia wschodniego, a ich geneza łączy się z potrzebą uzupełnienia (do 40) brakujących dni Wielkiego Postu po odliczeniu sobót i niedziel tego okresu. Tak więc już na 3 tygodnie przed Wielkim Postem Kościół wprowadzał pokutny, fioletowy kolor szat liturgicznych, usuwał ze Mszy św. odmawianie Gloria i śpiew radosnego Alleluja, i nakazywał również w okresie Przedpościa złagodzony nieco post. Zniósł go dopiero w roku 1284 papież Innocenty IV (+1254). Natomiast ostatnia reforma liturgiczna zniosła całe Przedpoście. Opuszczenie czasu Przedpościa ukazało na nowo symboliczną wymowę 40 dni Wielkiego Postu.
Chociaż przygotowanie do Paschy, z biegiem czasu określone dokładnie przez uchwały różnych synodów, wyrosło z duchowej potrzeby chrześcijan i ich ostrej świadomości znaczenia Zmartwychwstania Pańskiego, niestety, wraz z uzyskaną przez Kościół wolnością religijną i nagłym wzrostem liczby wiernych, wielu wyznawców Chrystusa nie prowadziło życia zgodnego z zasadami Ewangelii. Nadchodząca więc Wielkanoc stała się okazją do wewnętrznej przemiany, do procesu rozpoczynanego w Środę Popielcową i trwającego przez 40 dni.
Dlaczego tak wielkie znaczenie przywiązywano do tego, aby ów okres poprzedzający doroczną Paschę trwał 40 dni? Otóż liczba 40 w Piśmie Świętym ma wymiar symboliczny. Stąd też liczba 40 dni postu tak naprawdę nigdy nie była rozumiana w sensie ściśle matematycznym, lecz zdecydowanie duchowym. 40 dni pościł na pustkowiu Chrystus. 40 dni trwał biblijny potop. 40 dni i nocy przebywał Mojżesz na Synaju. 40 dni i nocy wędrował Eliasz na górę Horeb. O 40 dniach mówił Jonasz, gdy nawoływał do przemiany mieszkańców Niniwy. Przez 40 dni nękali Izraelitów Filistyni zanim zostali zwyciężeni przez Dawida. Wreszcie przez 40 lat błąkał się po pustyni naród wybrany zanim wszedł do Ziemi Obiecanej. Liczba 40 jest więc w Biblii niejako zarezerwowana dla dzieł oczyszczenia, dzieł przygotowania do jakiegoś ważnego, przełomowego wydarzenia w historii pojedynczego człowieka, historii danego narodu i całej historii zbawienia. Dlatego też właśnie okres przygotowania do pamiątki Wielkiej Nocy Zmartwychwstania Chrystusa wydłużono do 40 dni i uznano, że najlepszym sposobem przygotowania się oraz odrodzenia duchowego i moralnego będzie asceza, pokuta i post.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2003-12-31 00:00

Ocena: 0 -1

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Pogrzeb bez Mszy św. w czasie Triduum Paschalnego

[ TEMATY ]

duszpasterstwo

pogrzeb

Eliza Bartkiewicz/episkopat.pl

Nie wolno celebrować żadnej Mszy świętej żałobnej w Wielki Czwartek - przypomina liturgista ks. Tomasz Herc. Każdego roku pojawiają się pytania i wątpliwości dotyczące sprawowania obrzędów pogrzebowych w czasie Triduum Paschalnego i oktawie Wielkanocy.

Ks. Tomasz Herc przypomniał, że w Wielki Czwartek pogrzeb odbywa się normalnie ze śpiewem. Nie wolno jednak tego dnia celebrować żadnej Mszy Świętej żałobnej. W kościele sprawuje się liturgię słowa i obrzęd ostatniego pożegnania. Nie udziela się też uczestnikom pogrzebu Komunii świętej.

CZYTAJ DALEJ

Zaproszenie dla mnie: Bierz i jedz, pij, abyś żył

2024-03-28 06:16

[ TEMATY ]

Wielki Post

rozważania

rozważanie

Adobe.Stock.pl

W czasie Wielkiego Postu warto zatroszczyć się o szczególny czas z Panem Bogiem. Rozważania, które proponujemy na ten okres pomogą Ci znaleźć chwilę na refleksję w codziennym zabieganiu. To doskonała inspiracja i pomoc w przeżywaniu szczególnego czasu przechodzenia razem z Chrystusem ze śmierci do życia.

Jezus spożywa ze swoimi uczniami ostatnią wieczerzę. Wie, że to, co teraz im mówi, za chwilę stanie się rzeczywistością – Jego Ciało zostanie wydane i Krew przelana w piątek, w czasie zabijania w świątyni baranków paschalnych. Wypowiada słowa, które odtąd będą powtarzane w czasie każdej Mszy św.: „Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało Moje… bierzcie i pijcie, to jest Moja Krew”. „Ile razy bowiem będziecie jeść ten chleb i pić z tego kielicha, będziecie ogłaszać śmierć Pana, aż przyjdzie” (1 Kor 11, 26), dodaje św. Paweł Apostoł. Mogę te słowa przyjąć jako zaproszenie dla mnie: Bierz i jedz, pij, abyś żył. „Jeśli nie będziecie spożywali ciała Syna Człowieczego i pili Jego krwi, nie będziecie mieli życia w sobie. Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, ma życie wieczne, a Ja wskrzeszę go w dniu ostatecznym” (J 6, 53n). Takie to proste i takie trudne jednocześnie… Tajemnica Bożej miłości.

CZYTAJ DALEJ

Rozważania na Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego: szatan połknął haczyk

2024-03-28 23:26

[ TEMATY ]

rozważania

ks. Marek Studenski

Materiał prasowy

Jak wygląda walka dobra ze złem na zupełnie innym, nieuchwytnym poziomie? Jak to możliwe, że szatan, będący ucieleśnieniem zła, może zostać oszukany i pokonany przez dobro?

Zagłębimy się w niezwykłą historię i symbolikę Hortus deliciarum (grodu rozkoszy) Herrady z Landsbergu (ok. 1180). Ten odcinek to nie tylko opowieść o starciu duchowych sił, ale także głębokie przemyślenia na temat tego, jak każdy z nas może stawić czoła pokusom i trudnościom, wykorzystując mądrość przekazywaną przez wieki.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję