Reklama

Niedziela Kielecka

Wojciechowy kościół w Książu Wielkim

Nie wiadomo dlaczego kościół w Książu Wielkim ma za patrona św. Wojciecha. „Panuje powszechne przekonanie, dowiedzione licznymi przykładami, że kościoły pod wezwaniem św. Wojciecha można uważać za jedne z najstarszych w Polsce (…). Powstanie świątyni w Książu można byłoby więc osadzić na przełomie XII i XIII stulecia, mimo że pierwsza wzmianka o istnieniu tutaj kościoła z parafią zapisana została w księgach płaconego świętopietrza i pochodzi dopiero z roku 1325 ” – czytamy w „Dziejach Książa Wielkiego do 2004 r.” autorstwa Eugeniusza Madejskiego, Wandy Brzezińskiej, Sławomiry Madejskiej-Tkaczyk i Lecha Madejskiego

Niedziela kielecka 20/2016, str. 4-5

[ TEMATY ]

Kościół

patron

TD

Kościół św. Wojciecha w Książu Wielkim

Kościół św. Wojciecha w Książu Wielkim

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Patron kościoła wyobrażony jest na obrazie w ołtarzu bocznym, na fresku w zakrystii i na feretronie. Parafia posiada także relikwie św. Wojciecha, a jeden z dzwonów nosi jego imię. Św. Wojciech (ze św. Stanisławem) mógł być także przedstawiony w formie malowidła ściennego w prezbiterium, zanim położono nową polichromię w połowie XVIII wieku.

Pierwsza potwierdzona informacja, że kościół parafialny w Książu Wielkim jest pod wezwaniem św. Wojciecha, pochodzi z 1599 r., i jest zamieszczona w protokole z wizytacji kanonicznej Krzysztofa Kazimierskiego. 23 kwietnia br., jak co roku parafia w Książu Wielkim obchodziła odpust. Uroczystości przewodniczył ks. Wojciech Oczkowicz, pochodzący z parafii (który poza imieninami świętował także 5-lecie kapłaństwa). Była możliwość oddania czci relikwiom, wydobyto także feretron ze św. Wojciechem i rozważano sięgający w pierwszy wiek chrześcijaństwa na ziemiach polskich żywot patrona.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Patron z czasów Chrobrego

Reklama

Pojawienie się kultu św. Wojciecha to epoka Chrobrego i jego następców. Kluczowy dla kultu był czas kanonizacji pierwszego „rodzimego” męczennika w 999 r. Wówczas z Gniezna, gdzie był grób zamordowanego misjonarza i praskiego biskupa Wojciecha, kult rozprzestrzeniał się po całej Polsce. Cesarz Otton III pielgrzymował do grobu męczennika, wiele świątyń poza Polską przyjęło go za patrona jeszcze przed kanonizacją. Kolejny etap ożywienia kultu to czasy panowania Bolesława Krzywoustego, jego synów i następców; zapewne wówczas świątynie w Książu Wielkim i okolicach obierały go sobie za patrona i pozyskiwały relikwie. O Wojciechu można mówić jako o świętym znanym pod dwoma imionami – w świecie chrześcijańskim zachodnim występuje jako Adalbert, a w Polsce jest znany jako Wojciech. W trzech krajach jest szczególnie czczony – w Czechach urodził się i był drugim biskupem Pragi; Węgry nawiedzał kilka razy i miał tam udzielić sakramentu bierzmowania św. Stefanowi, późniejszemu królowi; w Polsce poniósł śmierć męczeńską i tu spoczęły jego doczesne szczątki.

Dostępne są trzy żywoty św. Wojciecha, spisane w jego czasach. Pierwszy powstał w związku z kanonizacją ok. roku 999, prawdopodobnie na podstawie relacji świadków: bł. Radzima i Benedykta, spisany przez Jana Kanapariusza – mnicha opactwa benedyktyńskiego na Awentynie w Rzymie. Autorem drugiego żywota, spisanego w l. 1002-1004, jest św. Brunon z Kwerfurtu. W bibliotece w Tagernsee znaleziono napisany w Polsce, zapewne w wieku XI, opis śmierci męczeńskiej świętego. O św. Wojciechu są obszerne wzmianki: w Kronice Thietmara oraz w Rocznikach kwedlinburskich i hildesheimskich. W l. 1260-92 zostały spisane cuda św. Adalberta.

Kościół rozbudowywany

Na pierwotną strukturę dzisiejszego kościoła w Książu Wielkim składała się nawa i prezbiterium z XV wieku, z czasem powiększona o kaplice i przedsionki, tworzące krzyżowy układ bryły świątyni. W XV wieku dobudowano kaplicę św. Jana Chrzciciela z przedsionkiem, z fundacji Andrzeja z Tęczyna i jego syna Jana. W końcu XVII wieku kościół powiększył się o kaplicę św. Anny, zwaną kaplicą Myszkowskich. W XIX wieku przybył skarbczyk, a na początku XX – kaplica Matki Bożej Anielskiej.

Prezbiterium kościoła jest dwuprzęsłowe, zamknięte wielobocznie, z gotyckimi gzymsami; szersza nawa jest prostokątna, trójprzęsłowa. Ołtarze – główny i pięć bocznych, są późnobarokowe. Wnętrze kościoła zachowało późnorenesansowy charakter.

Reklama

W głównym ołtarzu znajduje się bodaj najcenniejszy zabytek wnętrza i obiekt kultu – obraz Matki Bożej Pocieszenia z XVI wieku. Nieznany artysta namalował obraz na trzech deskach lipowych, ściągniętych dwoma poprzeczkami. W centrum obrazu jest Maryja z Dzieciątkiem Jezus na kolanach. Maryja podobna jest do Madonn malarzy włoskich z okresu renesansu. Jezus unosi twarz ku Matce. Wyraz oczu i ust Obojga wskazuje na wyraźne podobieństwo rysów. Gładko zaczesane brązowe włosy Madonny, bogato drapowana szata o szmaragdowo-zielonej kolorystyce i czerwona suknia dopełniają renesansowego nastroju obrazu. To nie jedyny cenny wizerunek w kościele – w kaplicy św. Anny na zasuwie obrazu znajduje się Najświętsza Maryja Panna z Dzieciątkiem, której ślubuje św. Katarzyna. Jest to kopia obrazu słynnego artysty włoskiego Corregia, z początku XX wieku; z kolei w kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej znajduje się obraz Franciszka Smuglewicza „Chrzest Pana Jezusa”.

Patron wyobrażony

Okazały obraz św. Wojciecha w ołtarzu bocznym nie należy do najwybitniejszych w tym pełnym perełek sztuki sakralnej wnętrzu. Postać świętego przedstawiono frontalnie, w stroju pontyfikalnym, w mitrze i z pastorałem oraz z wiosłem – symbolem, podobnie jak strzały – męczeńskiej śmierci Wojciecha. Ołtarz zbudowano w 1777 r., za czasów prepozytury wielce zasłużonego dla parafii ks. Adama Brachmana. Na szczycie ołtarza zawieszone zostały symbole Najświętszego Sakramentu oraz atrybuty męczeńskiej śmierci patrona kościoła.

Św. Wojciech jest także wyobrażony w zakrystii – wyjątkowej dzięki malowidłom uwieczniającym poprzednich proboszczów, z których wielu – prepozytów – pełniło znaczące funkcje w kraju. Zakrystię, w formie specyficznego „proboszczowskiego panteonu” wyszykował w 1762 r. proboszcz ks. Brachman. Sufit zdobi malowidło przedstawiające patrona kościoła – św. Wojciecha. Zakrystia jest datowana na XV wiek.

Srebrny (pozłacany) relikwiarz św. Wojciecha wykonany został w kształcie monstrancji; nosi cechy barokowe. Główna część składa się z tarczy otoczonej promieniami. Na tle draperii, w ramce z listków, za szybką – dostrzegalne są relikwie. Wizerunek patrona jest także wygrawerowany na najmniejszym z ksiąskich dzwonów, odlanym w 1963 r. (w miejsce dzwonu „Wojciech” z 1903 r., skonfiskowanego przez Niemców).

Dziedzictwo

W dziejach Książa Wielkiego zapisała się aktywność rodów magnackich, ziemian, artystów. Największy rozkwit gospodarczy miasteczko przeżywało w XVI wieku, kiedy stało się ośrodkiem powiatowym. W 1582 r. miasto zakupił ród Myszkowskich, który sprowadził słynnego florentczyka Santiego Gucciego, autora wielu rozwiązań architektonicznych. W 1601 r. Książ stał się częścią ordynacji pińczowskiej Myszkowskich. Ostatni właściciele Książa Wielkiego – Wielkopolscy – nabyli miasto w 1725 r. wraz z całą ordynacją pińczowską.

W 1869 r., po klęsce powstania styczniowego, Książ Wielki podzielił los wielu innych miasteczek, i tak jak one został pozbawiony praw miejskich.

2016-05-12 09:29

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Francja: czy będą burzone kościoły?

[ TEMATY ]

Kościół

Francja

SBA73/Foter.com/CC BY-SA

Francuskich miast i gmin nie stać na renowację kościołów, które są ich własnością. Niektórzy merowie podejmują więc decyzję o ich zburzeniu. W ciągu ostatnich 10 lat zrównano ich z ziemią 18. W 1905 r. dokonano we Francji ustawowego rozdziału państwa i Kościoła. Wszystkie budynki kościelne (kościoły, klasztory, plebanie, sierocińce itp.), powstałe przed tą datą, są własnością państwa lub gmin. Kościół, który nie ma osobowości prawnej, użytkuje je jedynie jako dzierżawca, za pośrednictwem stowarzyszeń parafialnych.
CZYTAJ DALEJ

Choinki sprzedawane w Polsce nie pochodzą z naszego kraju?

2024-12-14 10:38

[ TEMATY ]

choinka

Boże Narodzenie

Dania

ceny

Karol Porwich /Niedziela

Przedstawiciele prywatnego sektora leśnego w rozmowie PAP przekonują, że tegoroczne ceny świątecznych drzewek powinny być na podobnym poziomie co rok temu. Okazuje się też, że część sprzedawanych w Polsce choinek... nie pochodzi z naszego kraju.

Prezes Stowarzyszenia Leśników i Właścicieli Lasów Stefan Traczyk pytany przez PAP o ceny w jakich prywatny biznes będzie sprzedawał przed świętami choinki powiedział, że powinny być one na podobnym poziomie co rok temu. W ubiegłym roku media informowały, że średnie ceny świątecznych drzewek wahały się w zależności od gatunku i wielkości od ok. 30 do 300 zł.
CZYTAJ DALEJ

Jutro papież Franciszek udaje się na Korsykę

2024-12-14 15:56

[ TEMATY ]

papież Franciszek

Korsyka

Przełomowa wizyta

PAP/EPA

Papież Franciszek

Papież Franciszek

Na krótko przed swoimi 88. urodzinami papież Franciszek udaje się w niedzielę do Ajaccio na Korsyce. Śródziemnomorska wyspa Korsyka po raz pierwszy powita papieża i będzie miejscem przełomowego momentu dla Kościoła: papież zakończy sympozjum na temat pobożności ludowej w państwach basenu Morza Śródziemnego.

Religia wpleciona w kulturę
CZYTAJ DALEJ
Przejdź teraz
REKLAMA: Artykuł wyświetli się za 15 sekund

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję