Według pobożnego przekazu, krucyfiks z Pacanowa jest jednym z trzech, które płynęły Wisłą. Jeden znajduje się w Mogile, drugi – w archikatedrze św. Jana w Warszawie, a trzeci został w Pacanowie. W 1265 r. książę Bolesław Wstydliwy nadał osadzie Pacanów prawa miejskie. Jak poświadczają źródła, kościół erygował biskup krakowski Maur w 1110 r., na prośbę fundatora Siemiana z rodu Niegodziców. Po drugiej świątyni gotyckiej z II poł. XIII wieku zostały jedynie zręby. W 1600 r. dobudowano do fasady świątyni dzwonnicę, a dziesięć lat później – kaplicę św. Anny, ufundowaną przez Mikołaja Zebrzydowskiego.

Sława Pacanowa

Pierwotnie figura była czczona w drewnianej kaplicy Świętego Krzyża na przedmieściach Pacanowa. W 1615 r. krucyfiks przeniesiono do świątyni parafialnej. W 1633 r. proboszcz książnicki Sebastian Żegalicz ufundował przy kościele czworoboczną kaplicę, zwieńczoną kopułą, w której umieszczono figurę Jezusa Konającego.

Do Pacanowa pielgrzymowali władcy i możni: żona Bolesława Wstydliwego – Kunegunda, św. Kinga, Władysław Jagiełło, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, a także Józef Piłsudski i Lech Wałęsa. Uroczystości odpustowe ze śpiewem pieśni opowiadających o Męce Pańskiej przyciągały przed laty rzesze wiernych. Dziś jest mniej pielgrzymów, ale kult nie słabnie. Setki wotów wokół figury świadczą o łaskach i wysłuchanych tutaj modlitwach.

Pacanów upodobał sobie pisarz Kornel Makuszyński. Zachwycił się miłością Jezusa do człowieka, dobrem i pięknem bijącym z tego miejsca. Miasteczko uczynił centrum przygód najpopularniejszego chyba wśród dzieci Koziołka Matołka. W pobliżu kościoła stoi dziś Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka.

Setki listów i wiele łask

Kustosz sanktuarium – ks. Leszek Ignacy Domagała zbiera wszelkie prośby i intencje, które napływają w listach z Polski i ze świata, i przedstawia je Panu Jezusowi Konającemu. W kaplicy sprawowane są często Msze św. błagalne i dziękczynne.

– Kiedy tutaj przyjechałem, we wrześniu 2011 r., przyszedł do mnie pewnego dnia po południu mężczyzna z prośbą o Mszę św. w intencji jego umierającej żony i dziecka. Początkowo powiedziałem, że odprawię o godz. 18. Jednak on nalegał, mówił, że może być za późno, ponieważ lekarze stwierdzili, że stan jest bardzo poważny. Poszedłem do kościoła i sprawowałem Eucharystię. On został jeszcze po Mszy św. i modlił się w kaplicy. W listopadzie ten mężczyzna podbiegł do mnie z dzieckiem na ręku i mówi: „Proszę Księdza, taką mam córę!”. Powiedział, że Bóg uratował jego żonę i dziecko. Przyjechał podziękować za tę łaskę Panu Jezusowi Konającemu w Pacanowie – relacjonuje ks. Domagała. – W 2013 r. modliliśmy się wszyscy o zdrowie dla 11-letniego Janka Gwiazdy z Krakowa, który uległ poważnemu wypadkowi – opowiada. Modlitwy zamawiano w wielu miejscach, a dziadkowie z pobliskich Rataj poprosili ks. Domagałę o modlitwę za Jasia przed Panem Jezusem Konającym. Rodzice poświadczyli – dziecko w cudowny sposób z dnia na dzień odzyskiwało siły i zdrowie. Takich historii jest więcej.

Poraziła ich światłość z krzyża

Świątynia wiele razy była niszczona, ale kaplica z figurą przetrwały. W 1906 r. pożar strawił cały kościół i wszystkie ołtarze. Odbudowaną świątynię konsekrował bp Franciszek Sonik w 1936 r. Podczas okupacji, w 1944 r. kościół został zniszczony ponownie w ostrzale artyleryjskim. W niewytłumaczalny sposób ocalała jedynie kaplica z krucyfiksem. Wpadli do niej sowieccy żołdacy i chcieli sprofanować cudowny krucyfiks oraz zagrabić wota. Zostali jednak oślepieni i porażeni bijącym od krzyża światłem. „Tam jest Mocny Bóg. Nie dał się wziąć! Stalin mówił, że nie ma Boga, a w Pacanowie jest Mocny Bóg” – powtarzali. Wydarzenia te poświadczyli Aniela Wnuk ze Skroczkowa i Jan Lolo, którzy złożyli zeznania pod przysięgą.

Ocal nas, przecież Ty jesteś cudowny!

Pan Jezus Konający z Pacanowa uratował również od śmierci z rąk Niemców ok. 300 mieszkańców Pacanowa w pobliżu Słupi. Mieli być rozstrzelani na moście w Szczucinie. – Panie Jezu z Pacanowa, ratuj nas! Przecież Ty jesteś cudowny. Ocal nas! – modlili się głośno, ufni w moc Boga. Jedna kobieta wyrwała się z tłumu i pobiegła wołać o pomoc księdza proboszcza. On zwrócił się do radzieckiego czołgisty o wystrzelenie z działa dwóch pocisków w stronę Niemców. Wystrzał przestraszył ich, pomyśleli, że lada moment ruszy front radziecki, i odstąpili od zamiaru egzekucji. Mieszkańcy zostali uratowani – opowiadał były proboszcz ks. Lucjan Sito. O tym wydarzeniu przypomina krzyż wotywny.

Od 2008 r. bazylika mniejsza

Po wojnie ks. proboszcz Adam Adamek podjął się wraz z wiernymi odbudowy kościoła. Świątynia jest orientowana na planie prostokąta z wydłużonym absydą prezbiterium, z przylegającymi zakrystią i kaplicą św. Anny z obrazem z drugiej połowy XVI wieku. Kościół wieńczy dzwonnica. W ołtarzu głównym – ceramiczna figura Matki Bożej stojącej na półksiężycu i depczącej węża – szatana. Prezbiterium i nawy zdobi polichromia Macieja Makarewicza z 1963 r. Namalował on także stacje Drogi Krzyżowej. W 2008 r. kościół został uhonorowany przez papieża Benedykta XVI tytułem bazyliki mniejszej. W 900-lecie świątyni, 14 września 2008 r., podczas uroczystości Podwyższenia Krzyża Świętego, decyzję tę ogłosił kard. Józef Glemp.

Pan Jezus nigdy nie jest sam

Kościół jest cały dzień otwarty i chyba nie ma chwili, aby ktoś nie modlił się w kaplicy. W Złotej Księdze Próśb i Łask, prowadzonej od końca XIX wieku, pątnicy dziękują za dar narodzin upragnionego dziecka, za uratowanie z nieszczęść i wypadków, za uzdrowienie z choroby, za uwolnienie z nałogów. Proszą o zdrowie dla siebie i bliskich, o pracę, zgodę i miłość w rodzinie, o wiarę.

Od wielu lat sanktuarium ma przywilej sprawowania Drogi Krzyżowej we wszystkie piątki w roku. Otoczenie bazyliki sprzyja modlitwie i rozmyślaniu. Obok plebanii znajduje się dom pielgrzyma – dla chcących skorzystać z noclegu. Pątnicy chętnie zatrzymują się przed Drogą Krzyżową „Siedem słów z krzyża”. Ostatnio powstały również Dróżki Siedmiu Boleści Maryi.

Pan Jezus Konający z Pacanowa znany jest od wielu lat w Polsce i na świecie. Ks. Domagała zachęca do modlitwy do Konającego Jezusa. Często powtarza, że Miłosierny Bóg upodobał sobie to miejsce i w małym Pacanowie okazuje swą moc i hojnie rozdaje łaski.

* * *

Msze święte:
Niedziela: 7.30, 10.00, 12.00, 16.00
Dzień powszedni: 7.00, 18.00 (czas letni), 17.00 (czas zimowy)

Kontakt: tel. (41) 376-54-42

Odpusty parafialne:
Św. Anny – 26 lipca
Podwyższenia Krzyża Świętego – 14 września
Św. Marcina – 11 listopada
Wielki Piątek