Drzwi do wiecznego życia

Po raz pierwszy Brama Święta w Bazylice Watykańskiej została otwarta w Wigilię 1499 roku za pontyfikatu Aleksandra VI. W 2000 roku otworzył ją Jan Paweł II z okazji Wielkiego Jubileuszu 2000 lat chrześcijaństwa, a w 2015 Franciszek, który zwołał Nadzwyczajny Jubileusz Miłosierdzia. Teraz ponownie otworzy te same Drzwi Święte, które po ostatnim jubileuszu zostały zamurowane. Stanowią one jedno z pięciu wejść do Bazyliki św. Piotra i zostały ufundowane z okazji Jubileuszu Roku 1950. Na zewnętrznym odrzwiach widnieje szesnaście płaskorzeźb z brązu przedstawiających historię Odkupienia i stanowiących katechezę nt. ludzkiego upadku i grzechu oraz Bożego przebaczenia. W bulli „Spes non confundit”, którą zapowiedział Jubileusz 2025, Franciszek podkreślił, że „Drzwi Święte symbolizują przejście do zbawienia - drogę do nowego i wiecznego życia, którą Jezus otworzył ludzkości”.

Skromna uroczystość

Ceremoniał otwarcia Drzwi Świętych liczy sześć wieków i z drobnymi poprawkami przetrwał do naszych czasów. Rytm nadaje mu modlitwa, śpiew, cisza i czytanie Ewangelii. Wydarzenie rozpocznie się o godz. 18:30 w przedsionku bazyliki, gdzie zostanie ogłoszona Ewangelia Jana: „Ja jestem bramą. Jeśli ktoś wejdzie przeze Mnie, będzie zbawiony”. Przy słowach Psalmu 118, Franciszek stanie się pierwszym pielgrzymem nadziei przekraczając „Bramę Pana, przez którą wejdą sprawiedliwi”. Dla papieża przygotowano specjalny podjazd dla wózka inwalidzkiego, którym się porusza. Ceremoniał przewiduje, że Franciszek wstanie, by otworzyć Drzwi Święte i przejdzie przez nie kilka kroków. Wszystko zależy od formy Ojca Świętego, który w ostatnich dniach był przeziębiony i z tego powodu zmodyfikował nieco swoje zajęcia, by przygotować się do intensywnych wydarzeń nadchodzących dni. Gdy Franciszek otworzy Drzwi Święte, rozlegną się wszystkie dzwony Bazyliki Watykańskiej, ogłaszając radość z tego wydarzenia i rozpocznie pielgrzymowanie.

Pierwsi pielgrzymi nadziei

Za papieżem przez Drzwi Święte przejdzie ok. pięćdziesięciu innych pielgrzymów, począwszy od koncelebrujących kardynałów, biskupów i kapłanów, przez przedstawicieli innych Kościołów chrześcijańskich i reprezentantów pięciu kontynentów. Procesja ta będzie reprezentować wszystkich mężczyzn i kobiety na świecie, którym Jubileusz pragnie przekazać dobrą nowinę o „Nadziei, która nie zawodzi” w czasie, gdy ponad trzydzieści krajów na świecie spustoszonych jest przez konflikty zbrojne. Przygotowaniem do tej niezwykłej pielgrzymki jubileuszowej był kończący się rok, który z woli papieża poświęcony był w całym Kościele ponownemu odkryciu znaczenia modlitwy, a w szczególności modlitwy o pokój.

Gdy papież będzie otwierał Rok Święty w Bazylice Watykańskiej, będzie mu towarzyszyć ok. 25 tys. wiernych, którzy wezmą udział w Pasterce. Jednak oni będą mogli stać się pielgrzymami dopiero następnego dnia, kiedy to rozpocznie się jubileuszowe przechodzenie przez Drzwi Święte. Podobnie było za pontyfikatu Jana Pawła II w czasie otwarcia Wielkiego Jubileuszu. Cała ceremonia transmitowana będzie na telebimach ustawionych na Placu św. Piotra, gdzie jak się spodziewa Watykan, przybędą rzesze wiernych. Wydarzeniu towarzyszą wzmocnione środki bezpieczeństwa.

Szczególne znaki

Na prośbę papieża Franciszka na uroczystość otwarcia Jubileuszu przywieziono do Watykanu figurkę Matki Bożej Nadziei. Pochodzi ona z włoskiej miejscowości Battipaglia i będzie ustawiona przy Konfesji Świętego Piotra do 6 stycznia. Przedstawia ona Maryję trzymającą w dłoni różaniec i prezentującą światu małego Jezusa, która jedną dłonią wspiera się na krzyżu, którego podstawę stanowi kotwica. Od wieków z tą figurą wierni wiązali przesłanie nadziei, wypływające ze śmierci i zmartwychwstania Chrystusa, który pokonawszy śmierć, stał się dla ludzkości kotwicą nadziei. Obecność tego szczególnego wizerunku Matki Bożej w Bazylice Watykańskiej wskazuje na maryjność pontyfikatu papieża Franciszka, który otwiera w Kościele już drugi jubileusz. Po miłosierdziu przyszedł czas na nadzieję.

Watykańskie Biuro Celebracji Liturgicznych poinformowało, że na otwarcie Roku Świętego 2025 przygotowano dla Ojca Świętego specjalne paramenty liturgiczne: kapa, mitra, ornat, dalmatyka i Ewangeliarz. Wykonano je z wielkim kunsztem i są połączeniem tradycji i ikonografii, co czyni ją głębokim symbolem wiary chrześcijańskiej. „Zaprojektowany tak, aby towarzyszyć wiernym w roku łaski, odnowy i nadziei, każdy szczegół - od haftu złotą nicią, przez wybrane kolory, po obrazy i symbole, które go zdobią - jest przepełniony teologicznym znaczeniem, zapraszając wiernych do liturgicznego doświadczenia, które łączy w sobie piękno i duchowość” - informuje komunikat. Delikatny złoto-zielony haft nawiązuje do XVII-wiecznych fresków w grotach Bazyliki Watykańskiej i oddając zarazem główne przesłanie Jubileuszu: „Spes non confundit”.

Ponieważ Zwyczajny Rok Święty 2025 wpisuje się w tradycję wydarzeń łaski zwoływanych przez papieża co dwadzieścia pięć lat, na kapie widnieją postaci świętych Piotra i Pawła. Są one zainspirowane IX-wiecznymi mozaikami w Bazylice Watykańskiej i symbolizują również synodalność papiestwa. „Święty Piotr z kluczami i święty Paweł z mieczem są przedstawieni jako filary wiary chrześcijańskiej i świadkowie miłości Boga i Jego Ewangelii. Ich wizerunki, wyhaftowane z niezwykłą dbałością o szczegóły, znajdują się na fioletowym tle, kolorze pokuty i duchowej przemiany, ponieważ Jubileusz jest pielgrzymką odnowy i łaski” - czytamy w komunikacie biura odpowiadającego za przygotowanie papieskich liturgii. Podkreślono w nim, że kotwice, starożytne symbole nadziei, również wzbogacają szatę „Jubileuszu Nadziei” o potężne znaczenie. Symbolizują wiarę zakotwiczoną w Chrystusie i pewność zbawienia w Nim. Komunikat podkreśla, że postaci Apostołów zostały ukazane tak, jakby symbolizowały drogę, która pomimo trudności pozostaje wytrwała w nadziei w Bogu. W starożytności chrześcijańskiej kotwica z krzyżem na szczycie wyrażała nadzieję w krzyżu Chrystusa, który jest naszym zbawieniem.

Grawerowana kotwica z kameą znajduje się również na środku okładki srebrnego Ewangeliarza, którego złocone zdobienia nawiązują do szat liturgicznych. Herb papieża Franciszka, który ogłosił Jubileusz bullą „Spes non confundit”, jest wygrawerowany w kamei na tylnej okładce Ewangeliarza i wyhaftowany na infule mitry, stule kapy i stule ornatu. Kapa, mitra i Ewangeliarz wyróżniają się obecnością naturalnych zielonych agatów, osadzonych w artystycznym złotym i zielonym hafcie. Jak informuje komunikat, nowe szaty liturgiczne mają oddawać przesłanie Jubileuszu, w którego centrum jest głoszenie światła chrześcijańskiej nadziei i dawanie świadectwa Bożej miłości.

Wymiar ekumeniczny

Watykańska Dykasteria ds. Popierania Jedności Chrześcijan wskazuje na znaczenie obecności przedstawicieli innych Kościołów chrześcijańskich podczas ceremonii otwarcia Roku Świętego. W tym kontekście przypomniano, że w czasie Jubileuszu przypadnie bardzo ważna rocznica dla wszystkich chrześcijan. Upłynie bowiem 1700 lat od obchodów pierwszego wielkiego soboru powszechnego, Soboru Nicejskiego. W bulli „Spes non confundit” papież podkreślił, że „Sobór Nicejski miał za zadanie zachowanie jedności, poważnie zagrożonej przez zaprzeczenie pełnej boskości Jezusa Chrystusa i Jego współistotności z Ojcem. Jego rocznica stanowi również zaproszenie dla wszystkich Kościołów i Wspólnot kościelnych, aby podążały drogą ku widzialnej jedności, niestrudzenie poszukując odpowiednich form, które w pełni odpowiadałyby modlitwie Jezusa: «Aby wszyscy stanowili jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, aby i oni stanowili w Nas jedno, by świat uwierzył, że Ty Mnie posłałeś»”.

Dykasteria ds. Popierania Jedności Chrześcijan podkreśliła, że obecność ekumenicznych gości, którzy przekroczą próg Drzwi Świętych za Ojcem Świętym, jest gestem gościnności, zapraszającym ich do udziału w radości Kościoła katolickiego z otwarcia Jubileuszu. „Nie należy go interpretować jako próby powiązania ich z elementami Jubileuszu, takimi jak odpust jubileuszowy, które nie są zgodne z praktykami ich poszczególnych wspólnot. Ich przejście przez Drzwi Święte jest raczej widzialnym znakiem wiary, którą wszyscy chrześcijanie podzielają w Jezusa Chrystusa, Słowo, które stało się ciałem - wiary, którą wyznajemy w Credo Nicejskim - i naszego wspólnego przekonania, że to sam Jezus jest Bramą, przez którą wchodzimy do życia” - czytamy w deklaracji. Dykasteria ekumeniczna zauważyła, że podkreślanie tego, co jest wspólne dla wszystkich chrześcijan, a nie tego, co ich dzieli, jest odpowiedzią na jubileuszowe wezwanie do bycia pielgrzymami nadziei, manifestując naszą prawdziwą, nawet jeśli niepełną, komunię i starając się być dla świata „zaczynem prawdziwej nadziei”.

379 jubileuszowych dni

Poza Bazyliką Watykańską Drzwi Święte zostaną otwarte jeszcze w trzech innych papieskich bazylikach Rzymu. Franciszek uczyni to osobiście w Bazylice św. Piotra, w trzech pozostałych zrobią to jego przedstawiciele: 29 grudnia w bazylice Świętego Jana na Lateranie, 1 stycznia w bazylice Matki Bożej Większej, a 5 stycznia w bazylice Świętego Pawła za Murami. Dodatkowo, 26 grudnia, Ojciec Święty otworzy w nadzwyczajnym geście Drzwi Święte w rzymskim więzieniu Rebibbia.

Ceremonię otwarcia Drzwi Świętych wprowadził papież Aleksander VI Borgia, który przewidywał ich uchylenie w wigilię Bożego Narodzenia w roku poprzedzającym Jubileusz i zamknięcie ich w uroczystość Objawienia Pańskiego w roku następującym po Jubileuszu. Zgodnie z tą tradycją Rok Święty trwa w Kościele 379 jubileuszowych dni, po których Drzwi Święte zostają zamknięte na kolejne 25 lat, aż do następnego jubileuszu zwyczajnego, chyba że po drodze papież ogłasza nadzwyczajny jubileusz, jak np. Jubileusz Miłosierdzia. Obecny Rok Święty zakończy się zamknięciem Drzwi Świętych Bazyliki Watykańskiej 6 stycznia 2026 roku. Władze Rzymu spodziewają się, że w tym czasie do miasta przybędzie ponad 32 mln pielgrzymów i turystów z całego świata.