Co widać zza straganu

Jestem podjasnogórskim handlarzem. Tak się nas nazywa, zwłaszcza tych, co rozstawiają swoje kramiki tylko na kilka tygodni lata. Siedzę w skwarze lub deszczu po 10 godzin dziennie - świątek czy piątek. Sprzedając święte obrazki, różańce, kalendarze z papieżem i wiele innych rzeczy. To mój sposób na życie, na przetrwanie, na zarobienie paru złotych. Rencista jestem z zawodu.

Siedzę i patrzę, bo interes średnio idzie. Już taki jestem, że lubię przyglądać się światu i ludziom. A tutaj mam przed sobą - jak na defiladzie - całą ich masę.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Są spaleni słońcem, zmęczeni drogą i rozjaśnieni jakimś wewnętrznym światłem. Młodzi, starzy, brzydcy i piękni. Wyprostowani jak struny i pokręceni przez choroby, i życie. Tacy, po których widać pieniądze, choć są ubrani zgodnie z pielgrzymkową modą, i tacy, którym paluchy wychodzą z trampek. Twarze porysowane zmarszczkami, zryte bruzdami i takie, na których życie jeszcze nie zapisało swojej opowieści.

Przyglądam im się od lat. Wystarczy mi niewiele, żeby człowieka ocenić. Kupi coś, czy tylko pogrzebie w towarze i pójdzie? Czasem pytają o rzecz, której obwoźny handlarz nie może mieć - doładowanie do telefonu komórkowego, karty pamięci do cyfrowych aparatów fotograficznych, takie tam... Nie mam i nie wiem, gdzie to coś się kupuje, odpowiadam.

Starsi szukają drobiazgów dla całej rodziny. Dawniej był taki zwyczaj, że ze świętego miejsca przywoziło się pamiątki. I żeby było na nich widać, gdzie pielgrzym był - obrazek z Panią Jasnogórską, albo z wieżą klasztoru, albo zegar z Janem Pawłem II, albo różaniec, na którym napisane było skąd pochodzi. Czasem kobiety z jednej parafii składały się na obraz do kościoła. Poznawałem je po tym, że najpierw zbijały się w ciasny krąg, żeby przeliczyć pieniądze. Stały plecami do straganów i naradzały się. Długo. Zdarzały się i kłótnie, i rezygnacje. Ale gdy wreszcie dochodziły do porozumienia, kupowały bez targowania się. Zazwyczaj największy obraz, jaki miałem.

Reklama

Swego czasu w Częstochowie sporo było malarzy utrzymujących się z malowania Jasnogórskiej Ikony. Kilku malowało naprawdę pięknie. Dziwiło mnie to, bo często bez szkół byli, jedynie wyposażeni w talent od Pana Boga. A inni, ci gadający o półcieniach i perspektywie, partaczyli wizerunek aż bolało patrzeć. Matka Boża miała zamiast aureoli za głową wyrysowany naleśnik albo rysy twarzy zmienione - zupełnie jak nie Jasnogórska Panienka. Tylko co z tego, skoro pątnicy różnicy specjalnie nie widzieli. Wisiał obraz piękny - z tym smutnym spojrzeniem Maryi, a obok bohomaz - i brali bohomaz, bo im wymiarem bardziej pasował.

Czasem ktoś stoi i dotyka. Różańce najbardziej. Jak się do palców paciorki układają. Ja tak myślę, że o to chodzi. Że musi być jakieś porozumienie między ręką, a fakturą kuleczki. Czy jest z drewna, kamienia czy plastiku. Wezmą do ręki z tuzin, a potem wracają do pierwszego. Czasem nie kupią żadnego. Odchodzą, wracają za godzinę i znów dotykają. Kobiety kupują różańce pod kolor. Białe dla dziewczynek, ciemne dla chłopców. Błyszczące, i udające kamienie szlachetne dla matki, siostry, córki. Mężczyzna się nie certoli. Chociaż... spotkać chłopa, który sam wybiera różaniec to rzadkość. Najczęściej stoi z boku, przygląda się rodzinie i co najwyżej płaci. Dlatego łatwo poznać, gdy wybiera dla siebie. Solidny musi być, taki, co z palców się nie wyśliźnie, którego wagę w kieszeni poczujesz. Pamiętam, chyba w tamtym roku, przyszli w dwójkę - ojciec z synem. Ojciec ze śmiechem powiedział, że chłopak dorasta i szuka dla niego męskiego różańca. Wybrali drewniany, ciemny, duży. Spodobali mi się. Nigdy wcześniej nie widziałem, żeby ojciec tak potraktował syna.

Księża kupują najwięcej różańców. Ile ma pan w opakowaniu, pytają. Sto, odpowiadam. To ze trzy poproszę. Jeden z księży tłumaczył, że taki zapas starcza mu na rok. Ludzie pewnie cenią sobie różaniec poświęcony na Jasnej Górze.

Reklama

Spaleni słońcem, zmęczeni. Utrudzeni, tak chyba lepiej powiedzieć. Proszę popatrzeć ilu kuleje, ma opatrunki. Kuśtykają, chwieją się, widać, że ich boli. A przyszli. Pani się zastanawia czasem - po co? Przecież teraz mówią, że młodzi są wygodni, że chodzi im tylko o kasę i łatwe życie. Proszę popatrzeć na nich - dlaczego nie zrezygnowali? Wystarczyłby jeden telefon do rodziców i już są w domu. Bezpieczni u mamusi. A idą dalej... W skwarze pierońskim - przecież oni mieli w tym roku na trasie po 40 stopni Celsjusza - z bolącymi stopami, poparzeniami słonecznymi, otarciami. A jednak szli... Ja mam szacunek do ludzi z charakterem, co to łatwo nie dają za wygraną. Pani spojrzy na tego chłopaka. Ze dwadzieścia kilo nadwagi ma, jak nic. Niełatwo mu było iść. Z Koszalina jest. Skąd wiem? Na koszulce ma napisane. A ta tyczka chmielu obok. Widzi pani - cała noga w bandażu. Spuchnięta jak baniak. On nawet chyba porządkowym jest. Pani ma lepszy wzrok - chłopak ma na sobie kamizelkę? Ma. No, proszę. Porządkowi mają w nogach podwójną liczbę kilometrów. Ta tyczka chmielu ma z dwadzieścia lat - a już chłop na schwał. Szczęśliwa dziewczyna, która dostanie takiego za męża...

Jak już się namodlą i załatwią sprawy z Najwyższym przychodzą do mnie. Coś tam kupią, ale młodzi pielgrzymi raczej nie mają pieniędzy. Najlepiej widać to ranem - kefir i sucha bułka na śniadanie. Rozkładam swój kramik i obserwuję, jak dzielą się tym jedzeniem. Za wiele nie kupią, ale pogadają. Ja prosty człowiek jestem, ale na mój rozum ta nasza młodzież nie jest wcale taka rozpuszczona i do niczego. Im tam sporo i pod czaszką, i pod sercem gra. Inaczej nie przychodziliby do Częstochowy. Ktoś ich tu ciągnie, prawda? I pani, i ja wiem - Kto. Nic tu człowiek mądrzejszego nie wymyśli.

Wtorek 16 sierpnia godz. 9.30. Przed podróżą Msza św. w kaplicy lotniska i spotkanie z bp. Andrzejem Suskim, odlatującym w tym dniu do Kolonii. Samolot TU 154, którym mamy polecieć, wygląda na mocno zużyty - jest poklejony taśmami samoprzylepnymi. Jednak cało i zdrowo, choć z niewielkim opóźnieniem, lądujemy na lotnisku Szeremietiewo II. Długa kolejka przy odprawie paszportowej przesuwa się wolno, a potem mamy kłopot z odnalezieniem właściwego autobusu na Szeremietiewo I. Tu zaś, w budynku przypominającym dworzec autobusowy w PRL-u, znów czeka nas długa kolejka do odprawy bagażowo-paszportowej. Większość pasażerów odlatuje do Władywostoku. Kiedy docieramy do upragnionego celu kolejki, kobieta zajmująca się odprawą oznajmia, że spóźniliśmy się, choć lot do Irkucka nastąpi dopiero za półtorej godziny. Proponuje nam poranny lot następnego dnia. Determinacja Księdza Jarka i konsultacja z inną pracownicą dają pozytywny rezultat. Nie bez pewnych komplikacji zostajemy odprawieni. W hallu spotykamy grupę Polaków (ok. 30, głównie emerytów), podróżujących po Rosji, m.in. do Irkucka i nad Bajkał. Przed odlotem mamy jeszcze możliwość skorzystania z automatu telefonicznego, ale nie dysponujemy rublami. Sprzedawczyni zgadza się przyjąć dolary i euro. Za kartę 25 impulsów żąda 3 dolarów i 3 euro - siedem razy więcej. To nasze pierwsze frycowe. Krótka rozmowa z pracownikiem kurii „pożera” całą kartę.
Na pełnej wysokości przeżywamy dwie gwałtowne burze: wyładowania atmosferyczne występują w ciemnościach, poniżej samolotu. Niesamowite wrażenie. Ogólnie jednak lot przebiega spokojnie, a kilkunastominutowa drzemka poprawia samopoczucie.
O godz. 5.00 rano tutejszego czasu lądujemy w stolicy Syberii. Samo lotnisko robi przykre wrażenie, jakby od 40 lat niczego tu nie zmieniono. Witamy się z czekającą na nas s. Danką, odbieramy bagaże i wsiadamy do sfatygowanej łady. Po pół godzinie jesteśmy u celu podróży - w domu Sióstr Służebnic Ducha Świętego. Zajmują go 3 siostry (Polka, Słowaczka i Indonezyjka). Otrzymujemy pokój wyposażony w 2 solidne wersalki. Cały dom zakonny stanowi duże dwupoziomowe mieszkanie w bloku. S. Danka przygotowuje dla nas śniadanie i proponuje, abyśmy przespali się po podróży. Krótki sen dobrze nam robi. O godz. 11.00 odprawiamy Mszę św. w kaplicy domowej sióstr. W Liturgii uczestniczą też 2 siostry kończące właśnie krótki odpoczynek nad Bajkałem (Czeszka i Słowaczka) oraz mama s. Danuty. Po obiedzie udajemy się do miasta. Zwiedzamy kościół polskich zesłańców z początku XX wieku, w którym znajduje się sala koncertowa filharmonii. Msze św. w każdą niedzielę o godz. 15.00 odprawia dzielny o. Ignacy, polski salwatorianin, przebywający w Irkucku od 15 lat. Kościół stoi przy ul. Polskich Powstańców. Na centralnym placu znajduje się gmach Urzędu Guberni Irkuckiej, w miejscu cerkwi, którą zburzono w latach 30. W pobliskim hotelu „Angara” dokonujemy obowiązkowej registracji (meldunku). Spacerujemy główną ul. Lenina, podziwiamy miasto z bulwaru nad Angarą - jedyną rzeką wypływającą z Bajkału (choć 365 rzek do niego wpada). Podchodzimy do wiecznego ognia, który płonie ku czci bohaterów ZSRR (młode pary składają tu wiązanki ślubne wg specjalnego rytuału) i monumentalnego pomnika Lenina na 12-metrowym obelisku. Pierestrojka i głasnost pod względem ideologicznym jeszcze tu nie dotarły. Zabudowa w mieście jest niska, drewniana, z początku XX wieku. Większość tych domów sprawia wrażenie, jakby za chwilę miały się rozsypać, choć kiedyś musiały być okazałe i piękne. Są też budowle murowane z przełomu XIX i XX wieku - jedne z piękniejszych to dworzec Kolei Transsyberyjskiej oraz teatr.
18 sierpnia rano udajemy się z ks. Martinem (Słowak) do grobów odkrytych przed kilku laty w Piwowarskoje (kilka kilometrów od Irkucka). W latach 30. i 40. rozstrzelano tu ok. 10 tys. „przeciwników” komunizmu, wśród nich kapłanów polskich. Choć groby te za prezydentury Jelcyna uporządkowano i nadano im charakter miejsca pamięci, to obecnie są one porośnięte chwastami i stały się miejscem libacji dla okolicznych chuliganów (świadczą o tym butelki po alkoholu oraz pudełka po papierosach). Tablice informacyjne służą tu jako tarcze do popisów strzeleckich z broni palnej. W kilkunastometrowej długości i głębokiej na 5 m mogile może spoczywać kilkaset ofiar. Przykro, że nikt nie dba o pamięć tych, którzy stali się ofiarami totalitaryzmu.
Około południa udajemy się na miejskie targowisko, gdzie handlują Chińczycy i Buriaci - ludność tubylcza. Sprzedają co się da: psy, koty, żółwie, ryby, warzywa, futra, artykuły gospodarstwa domowego, alkohol. Dużo ludzi jest pijanych, nawet kobiety. Widać biedę (zaczepiają nas żebracy), ale i przepych. Nowoczesne japońskie samochody parkują obok zniszczonych moskwiczów. Wracamy do domu tramwajem, który pamięta chyba otwarcie linii, tj. 1945 r.
Wieczorem koncelebrujemy z ks. Martinem Mszę św. w katedrze Najświętszej Maryi Panny Niepokalanego Serca, konsekrowanej w 2000 r. W Eucharystii uczestniczy kilkanaście osób. Okazała katedra robi na nas wielkie wrażenie. Po Mszy św. zwiedzamy Kurię. Proboszcz i wikariusz wyjechali z młodzieżą do Kolonii na spotkanie z Benedyktem XVI.
W piątek 19 sierpnia wyruszamy nad Bajkał (70 km od Irkucka), do domu rekolekcyjnego w Listwiance. Jedziemy szosą wzdłuż Angary, wśród lasów syberyjskich. Bajkał robi wrażenie - nie widać przeciwległego brzegu jeziora (ma ok. 700 km długości i do 70 km szerokości). W domu rekolekcyjnym wita nas p. Wanda, gospodyni z Polski. Przebywają tu dzieci z domu dziecka pod opieką s. Agaty (Słowaczki) oraz polski klaretyn - ks. Eugeniusz z Nowosybirska z trzema podróżnymi z Polski.
Podczas spaceru uliczkami Listwianki musimy uważać na krowy chodzące po ulicy. Wszędzie mnóstwo chwastów i śmieci. W budynku poczty spotykamy polskich studentów z Poznania. Na przystani ożywiony ruch - mieszkańcy handlują wyrobami z kory brzozowej i kamienia. Wędzi się tu ryby i spożywa je na gorąco. Kosztujemy bajkalskiego omula. Wieczorem podziwiamy zachód słońca, które chowa się za górami otaczającymi Bajkał. Wracając do domu, mijamy małe drewniane domki z pięknymi okiennicami. Wszystko wymaga kapitalnego remontu. Nieopodal wznosi się nowo wybudowany hotel, wysoki na 8 pięter. Jest ich kilka w liczącej 3 tys. mieszkańców Listwiance. Od 2 lat, w piątek wieczorem, pojawiają się tu turyści: Rosjanie, Niemcy, Japończycy, goście anglojęzyczni.
Sobotę rozpoczynamy Mszą św. w kaplicy z obrazem Jezusa Miłosiernego i relikwiami św. Faustyny. Na ścianie wiszą zdjęcia z Janem Pawłem II, gdyż dom nosi jego imię. Po śniadaniu z dziećmi udajemy się na długi spacer brzegiem Bajkału. Trzeba pokonać znaczne wzniesienia terenu i sterty śmieci. Nad brzegiem Bajkału biesiaduje coraz więcej turystów, którzy spędzają tu weekend.
Po obiedzie godzinna przejażdżka statkiem „Babuszkin” - jedyna atrakcja, jaką za 150 rubli można sobie zafundować w Listwiance. Próba wysłuchania wieczornego koncertu w Teatrze Pieśni spełzła na niczym, gdyż drewniany budynek teatru nie wzbudził naszego zaufania. Noc też była niespokojna, bo spędzający tu weekend tzw. noworuscy (nowobogaccy) turyści do 3.00 nad ranem puszczali muzykę techno.
Dzień Pański rozpoczęliśmy od Eucharystii w kaplicy. Zdziwiliśmy się, że nie uczestniczą w niej dzieci. Okazało się, że żadne nie jest katolikiem. By nie dawać powodów do posądzenia o prozelityzm, siostry przybliżają dzieciom Pana Boga jedynie przez miłość bliźniego. Dziwna to rzeczywistość. Prawosławnym widać bardziej zależy na tym, by w Rosji trwał ateizm, niż aby rozwijał się Kościół katolicki.
Po obiedzie wraz z dziećmi udajemy się do parku etnograficznego, oddalonego o ok. 20 km w kierunku Irkucka. Poznajemy dzieje tutejszej ludności: Buriaków i osadników - zwyczaje, stroje, wystrój wnętrz, zabudowę. Wiele strojów i narzędzi pracy przypomina kulturę naszych Kresów Wschodnich. Nie ma jednak żadnej wzmianki o tym, że żyli tu Polacy. Za to handlarz sprzedający pamiątki pyta czy jesteśmy z Polski, bo jego „babuszka była Polka”. Gdy spytaliśmy, czy zesłana za Stalina, odpowiedział, już po rosyjsku, że jeszcze za cara, po powstaniu styczniowym. Można wnioskować, że ok. 50 lat temu była tu jeszcze świadomość narodowa, lecz silny strach przed prześladowaniem nie pozwalał przyznawać się do swej przynależności narodowej. Nie było już kapłanów, więc chrzczono tylko z wody, a obecnie dojrzałe pokolenie nie ma zarówno świadomości narodowej, jak i religijnej. Choć spotyka się nazwiska: Lewandowskij, Krupińskij, noszą je również ludzie o rysach buriackich (mongolskich). Dusza ludzka została całkowicie wyjałowiona przez system sowiecki. Nie ma poszanowania życia. Aborcję wykonuje się za darmo, na każde życzenie! Wiele kobiet dokonało jej po kilkanaście razy i nie mają w związku z tym żadnych wyrzutów sumienia. Brak szacunku do życia przejawia się też w upadku obyczajów - wielu ludzi (mężczyzn, kobiet i młodzieży) upija się pod przysłowiowymi krzakami. Kierujący samochodem nie zważają na pieszych, nawet w miejscach dla nich wyznaczonych. Wśród młodzieży i dzieci gwałtownie szerzy się narkomania. Tam, gdzie przyroda jeszcze jest zdrowa, chory jest człowiek.
Marszrutką (busikiem) wracamy do Listwianki, gdzie spotykamy ordynariusza diecezji irkuckiej bp. Kyryła Klimowicza, który od 2 lat sprawuje urząd pasterski w tej największej powierzchniowo diecezji świata (większej od obszaru Europy) po wyrzuconym z Rosji bp. Jerzym Mazurze. Bp Klimowicz jest obywatelem białoruskim, urodzonym w Kazachstanie, Polakiem. Seminarium ukończył w 1980 r. w Olsztynie, został wyświęcony przez ówczesnego biskupa warmińskiego Józefa Glempa.
Rozmowa z Księdzem Biskupem o warunkach pracy na Syberii przybliżyła nam sytuację, w której Kościół zmaga się z wieloma przeciwnościami. Przy okazji odkryliśmy wielu wspólnych znajomych, a zaproszenie na kolację w domu biskupim pozwoliło mieć nadzieję, że nasza ciekawość zostanie w pełni zaspokojona.